ពុទ្ធដីកា ឬ សង្ឃដីកា ?

 

ដោយបានសង្កេតឃើញ អ្នកអានព័ត៌មានខ្លះ តែងតែអានថា «សង្ឃដីកា» ខ្លះអានថា

«ពុទ្ធដីកា» និងខ្លះទៀតអានថា «ថេរដីកា» សំដៅទៅលើសម្តីរបស់ព្រះសង្ឃដែលបាន
ពោលចេញទៅកាន់អ្នកណាម្នាក់ ។ តើពាក្យនេះ គេគួរប្រើពាក្យមួយណាទើបត្រឹមត្រូវ ?

[ដកស្រង់ពីhttp://preynokornews.blogspot.com/]

ដើម្បីបានយល់ យើងបានស្រង់នូវពាក្យទាំងពីរ គឺ ពាក្យថា «ពុទ្ធដីកា» និង «សង្ឃដីកា»
ចេញពីវចនានុក្រមខ្មែររបស់សម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត (ជោតញ្ញាណោ) ទុកជា
ឧទាហរណ៍ក្នុងទីនេះ ។
ពុទ្ធ ពុត សំ. បា. ( ន. ) លោកអ្នកត្រាស់ដឹងធម៌ដែលកំបាំង ដូចយ៉ាងអរិយសច្ច ៤
ជាដើម រហូតដល់មគ្គផលនិព្វាន, ឬលោកអ្នកភ្ញាក់រឭក គឺមានសតិសម្បជញ្ញៈសព្វកាល,
ឬលោកអ្នករីកពេញទីដូចជាផ្កាឈូកដែលរីកគ្រប់ស្រទាប់ គឺមានព្រះហឫទ័យរីកដោយ
អំណាចនៃបរិសុទ្ធិ ព្រោះកម្ចាត់កិលេសអស់ហើយ (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ) : ព្រះពុទ្ធ, ព្រះពុទ្ធ
ជាបរមគ្រូ, ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ។ល។ ប្រើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ពុត-ធៈ ដូចជា
ពុទ្ធកាល ឬ ពុទ្ធសម័យ (–កាល ឬ–សៈម៉ៃ) ។
ពុទ្ធដីកា (អានថា ពុត-ធៈ-ដី-កា) ន.ព្រះបន្ទូលព្រះពុទ្ធ, សំដៅចំពោះពុទ្ធវចនៈ គឺ បាលី
ដែលជាគោលដើមនៃព្រះពុទ្ធសាសនា : អដ្ឋកថាកែព្រះពុទ្ធដីកា ។ ខ្មែរប្រើក្លាយៗមក
ហៅថា ពុទ្ធដីកាដែរ គឺហៅដោយគោរពថាបព្វជិតនិយាយស្ដីតែពាក្យពិត តាមលំអាន
ពុទ្ធវចនៈប្រយ័ត្នមិនហ៊ានឲ្យល្អៀង : លោកគ្រូមានពុទ្ធដីកា, ស្ដាប់ព្រះពុទ្ធដីកាលោក
(ម. ព. ពុទ្ធ និង ដីកាផង) ។

សង្ឃ សង់ សំ. បា. ( ន. ) (ប្រើជា សំឃ ក៏បាន (អ. ថ. ស័ង-ឃៈ) ពួក; ប្រជុំ; បន; ហ្វូង ។
តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនាសំដៅចំពោះពួកភិក្ខុតាំងពី ៤ រូបឡើងទៅ : ជំនុំសង្ឃ, របស់សង្ឃ,
អាជ្ញាសង្ឃ,សង្ឃព្រមពៀងគ្នា។បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សង់ឃៈ,ដូចជា :
សង្ឃកតិកា (–កៈ–) ប្តេជ្ញារបស់សង្ឃ ។
សង្ឃដីកា ដីការបស់សង្ឃ; ដីកា របស់ភិក្ខុដែលចេញជាផ្លូវរាជការ; សំបុត្រសម្រាប់សាម
ណេរក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះកាន់ជាសម្គាល់ខ្លួន ទុកដូចជាសំបុត្រឆាយាសម្រាប់ភិក្ខុ (ប្រើ
តាមសម័យនិយមរបស់ប្រទេស) ៕

————————————————————————————————————————————————————

ពាក្យ សេចក្ដី ដែលមានន័យ ដំណើរ; ហេតុ, ការណ៍; គតិ; លំអាន; ផ្ទៃរឿង; គ្វាម; ដំណើរពាក្យ ដូច្នេះ យើងទម្លាប់តែអានថា សិច-ក្ដី ជាយូរមកហើយ ប៉ុន្តែបើតាមខ្ញុំយល់ គឺត្រូវអានថា សាច់-ក្ដី ដូច្នេះវិញ ទើបត្រឹមត្រូវ ? សំឡេងអាន សាច់-ក្ដី នេះ ខ្ញុំច្រើនបានឮក្នុងចម្រៀងរបស់លោកតា ស៊ិន ស៊ីសាមុត ប្រហែលក្នុងសម័យនោះ គេនៅអាន ឬ និយាយថា សាច់-ក្ដី នៅឡើយ ក្រោយមក ការប្រកប ស-េ-ច នេះក៏លែងចេញសំឡេង សាច់ ប៉ុន្តែចេញសំឡេង សិច វិញ ? ក្នុង វចនានុក្រមខ្មែររបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ក៏បានបញ្ជាក់អំពីសំឡេងអាននេះផងដែរ ដែលបង្គាប់ឲ្យអានថា សាច់-ក្ដី ដូចគ្នា ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំជឿថា ពាក្យ សេចក្ដី នេះ យើងត្រូវអានថា សាច់-ក្ដី ទើបត្រឹមត្រូវ ។

————————————————————————————————————————————————————

ក្នុងភាសាខ្មែរ លំឱនសព្ទ ត្រូវបានគេកំណត់ជាក្បួនដើម្បីឲ្យងាយស្រួលក្នុងការអានពាក្យ ដូចជាពាក្យ “សេវា” គេត្រូវអានថា “សេ-វ៉ា” ដ្បិត “ស” សព្ទជា អឃោសៈ ដូច្នេះ “វ” ដែលជាសព្ទ ឃោសៈ ក៏ត្រូវលំឱនទៅជា វ៉ តាមតួ “ស” ដែរ ។ ក្បួននេះគេកំណត់ថា បើសព្ទដើម អឃោសៈ ហើយសព្ទបន្ទាប់ជាឃោសៈ ឬអឃោសៈក្ដី ត្រូវប្ដូរជាសព្ទ អឃោសៈ ។ ប្រសិនបើសព្ទដើមជាឃោសៈ សព្ទបន្ទាប់ក៏ត្រូវលំឱនសព្ទទៅជាឃោសៈដែរ ។
អឃោសៈ + ឃោសៈ > អឃោសៈ
ឃោសៈ + អឃោសៈ >ឃោសៈ
ប៉ុន្តែ សៀវភៅវេយ្យាករណ៍ខ្មែររបស់លោក ធន់ ហ៊ិន ដែលទើបបោះពុម្ពផ្សាយថ្មីៗនេះ បានអះអាងថា អំណះអំណាងនេះមិនអាចយកមកធ្វើជាឱភាសកម្ម ដើម្បីជាក្បួនសម្រាប់អនុវត្តតាមនោះទេ ដោយហេតុថាមានពាក្យជាច្រើនដែលមិនឆ្លើយតបឲ្យស្របទៅនឹងរូបមន្ត នោះ ។ លោកបានលើកឧទាហរណ៍ពាក្យជាច្រើនមកបង្ហាញដែលសព្ទបន្ទាប់មិនលំឱន តាមសព្ទដើម ដូចជាពាក្យ ណែនាំ, ឯករាជ្យ, អន្លើ, ស្មារលា, ការី (គ្រៀងស្ល), អនិច្ចា , មហា, វិទ្យាល័យ ។ល។
នៅមានអំណះអំណាងជាច្រើនទៀត ដែលអតីតសាស្ត្រាចារ្យមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិភាសាបារាំងលោក ធន់ ហ៊ិន បានលើកនៅក្នុងសៀវភៅរបស់គាត់ ។
សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត មានបន្ទូលក្នុងនាទីបទសម្ភាសន៍អក្សរសាស្ត្រខ្មែរថា ក្នុងភាសាខ្មែរមិនទៀងទេ ត្រង់ឃោសៈ អឃោសៈនេះ គឺខ្មែរប្រើហ្នឹង តាមទម្លាប់ទេ ។ ដូចពាក្យ អយុត្តិធម៌ អានថា “អៈ-យុត្តិ-ធម៌” មិនអាន “អៈ-យ៉ុត្តិ-ធម៌” ទេ ។
ខ្ញុំមិនអាចរកអំណះអំណាងពីសៀវភៅផ្សេងពីនេះមកបញ្ជាក់បន្ថែម ប៉ុន្តែខ្ញុំជឿថា ការលើកឡើងនេះពិតសមហេតុផល ។