ពុទ្ធចក្រអាយធី: លក្ខណៈអក្សរសិល្ប៍

លក្ខណៈអក្សរសិល្ប៍

១ និយមន័យ

អក្សរសិល្ប៍ គឺជាអត្ថបទរឿងដែលតុបតែងឡើងប្រកបដោយសិល្ប៍ ពោលគឺការ ប៉ិនប្រសព្វរ បស់អ្នកនិពន្ធដែលធ្វើឲ្យអ្នកអាន ឬអ្នកស្តាប់ចូលចិតចាប់អារម្មណ៍ ឬ រំភើប ញាប់ញ័រទៅតាមបញ្ហារបស់រឿង។

២ ប្រវត្តិនៃអក្សរសិល៍្បខ្មែរ

អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរមានកំណើតស្មើ និង ប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរដែរ ព្រោះគេបានដឹងតាំងពី យូរលង់ណាស់មកហើយនូវការរស់នៅរបបគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការណ៍ផ្សេងៗ នៃសង្គម

មនុស្សជាដើមក៏ដោយសារអត្ថបទសរសេរ ឬ ចារទុកតាំងពីពេលនោះមកម្លេះ។ ជា ភស្តុតាងជាអត្ថបទចារទុកនៅលើផ្ទាំងសីលា(សីលាចារិក)ដែលមានចំណាស់ៗហើយដល

សេសលស់គង់វង់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ក្រៅពីសីសាចារឹកនៅមានអត្ថបទអក្សរសិល្ប៍ ជា ច្រើនទៀត ដែលកត់ត្រាបន្តបន្ទាប់នៅលើសម្ភារផ្សេងៗដទៃទៀតដូចជា ស្បែកសត្វ

ស្លឹករឹត ក្រាំង ក្រដាស។ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរក៏ដូចជា ភាសាខ្មែរព អក្សរខ្មែរដែរ តែងទទួល ទ្ធិពលបរទេសដែលផ្សព្វផ្សាយចូលមកជាហូរហែ។

ឯអក្សរសិល្ប៍បរទេសដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងគេ គឺអក្សរសិល្ប៍សាសនានិយម

មានអក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយម និងអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមនេះឯង⁽^១⁾។

៣ ប្រវត្តិឥទ្ធិពលសាសនាមកលើអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ

៣.១ ព្រហ្មញ្ញសាសនា

ប្រទេសកម្ពុជាទទួលឥទ្ធិពលព្រហ្មញ្ញសាសនាពីឥណ្ឌាហើយឥណ្ឌាក៏ ទទួលឥទ្ធិពល ព្រហ្មញ្ញសាសនា ពីជនជាតិអារ្យ។ ក្នុងរវាងស.វទី ១៦ មុនគ.ស ជនជាតិ

ជនជាតិឥណ្ឌា ឬក្លឹងត្រូវបានត្រួតត្រាដោយជនជាតិអារ្យដែលមានប្រភពចេញពីតំបន់

បាស្ទិក និងភាគខាងត្បូងនៃសសប្រទេសរូស៊ីបច្ចុប្បន្ន។ មនុស្សចំណូលថ្មីដែលជាជន

អន្តោប្រវេសន៍ទាំងនោះ ក៏បានផ្សំផ្គុំជាមួយអ្នកស្រុកដើម (ពួកដាវិឌយាង) ដែលជាម្ចាស់

ទឹកដី ហើយបានអោយកំណើតជនជាតិទណ្ឌាសព្វថ្ងៃនេះ ដែលស្ថិតក្នុងអំបូរឥណ្ឌូ-អឺរុប។

មេដឹកនាំសាសនារបស់ពួកអារ្យមានគម្ពីរវេទជាច្រើនច្បាប់ដែលជាការប្រជុំនូវពុទ្ធិទាំង

ឡាយប្រចាំជាតិរបស់គេ ហើយក្នុងចំណោមព្រះគម្ពីរវេទទាំងនោះ គម្ពីរដែលត្រូវបានចារ

ឡើងហើយមានមុនគេ និងចាស់ជាងគេបំផុតនោះ គឺគម្ពីរឫគវេទ។គម្ពីរឫគវេទមានគាថា

ចំនួន ១០០០ ជាង ដែលត្រូវបានគេចងក្រងឡើងក្នុងកំឡុងពេលពី ១.៥០០ ទៅ ១.០០០ ឆ្នាំមុន

គ.ស។កត្តានេះហើយដែលធ្វើឱ្យគេនិយាយបានថា គម្ពីរឫគវេទនេះគឺជាព្រះគម្ពីរដែលចាស់ជាង

គេបំផុតក្នុងលោកយើងនេះ។

សូមបញ្ជាក់ថា ដោយសារតែព្រះគម្ពីរវេទមានចំនួនត្រឹមតែ ៣ ច្បាប់ បានជាគេឱ្យឈ្មោះ

ថាត្រៃវេទដែលមានសៀវភៅ ៈ

-ទី ១ ឫគវេទ ៈ គឺជាអត្ថបទបកស្រាយពីការបួងសួង សរសើរព្រះបារមីរបស់ព្រះអាទិ

ទេពដោយមានគាថាខ្លីៗ និងបទគាថាសំរាប់សូត្រប្រចាំថ្ងៃ។ ក្នុងគម្ពីរឫគវេទក៏មានការអធិប្បាយ

អំពីទស្សនៈវិជ្ជាដែរ។

-ទី ២ សាមវេទ ៈ គឺជាកម្រងអត្ថបទគាថា និងចម្រៀងដែលមានសំលេងពីរោះស្តាប់។

-ទី ៣ យជុរវេទ ៈ ដែលមានន័យថាការគោរពបូជា ការធ្វើពលិការដោយមានតង្វាយថ្វាយ

ព្រះអាទិទេព ដែលមានបទគាថាជាពាក្យកាព្យ កំរងកែវ ដើម្បីអង្វរកដល់ព្រះអាទិទេពឱ្យយាង

ចុះមកជួយអសារមនុស្ស ។ គេរមែងតែសូត្របទគាថានៅក្នុងពិធីសាសនា ដូចជាបុណ្យរាជា

ភិសេក ឬក៏បុណ្យលើករាសី ដើម្បីពង្រឹងកិត្យានុភាព កំលាំងពលំជាដើម។

ក្រោយមកទៀត គេក៏បានឃើញមានគម្ពីរវេទទី ៤ ទៀត គឺ អថវវេទ ដែលតែងឡើង

ដោយព្រាហ្មណ៍អថវ ។ ក្នុងគម្ពីរវេទនេះ គឃើញមានការប្រើមន្តអាគម ព្រះគាថាដ៏ពិសិដ្ឋ

អូមអាម សំរាប់បណ្តេញរាល់ឧបទ្រពចង្រៃ ខ្មោច ព្រាយ បិសាច ដែលមកបៀតបៀនរំខានអំពល់

ដល់មនុស្សលោកក្នុងសង្គម។ ដូចនៅប្រទេសខ្មែរយើងដែរ ពួកព្រាហ្មណ៍បានយកព្រះគាថាទាំង

នោះមកបង្រាបជំងឺ បង្កើនបារមីដែលជាពាក្យស័កិសិទ្ធិ ចងក្រងជាវគ្គ ជាឃ្លា រៀបតាមខ្យល់នៃ

អក្សរសំរាប់សូត្រ ស្តោះ ផ្លុំ ឫក៏ដើម្បីថែរក្សារោគ បំបរបង់ខ្មោចព្រាយឱ្យចេញពីខ្លួនប្រាណ ឬក៏

បញ្ចុះក្នុងខឿនការពារប្រាសាទជាដើម។

ដូចនេះ ជារួម នៅក្នុងគម្ពីរវេទនេះ យើងឃើញមានការនិយមនូវរូបមន្តស័ក្តសិទ្ធិ ដូចជា

ព្រះគាថានិងជាកំណាព្យពាក់ព័ន្ធទៅនឹងទស្សនៈវិជ្ជានិងទេវកថា⁽^២⁾។ ចំណែកឯព្រហ្មញ្ញសាសនា

ចូលមកប្រទេសកម្ពុជា នៅសម័យនគរភ្នំ តាមរយៈព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យ នៅស.វទី១នៃគ.ស។

១.២ ព្រះពុទ្ធសាសនា

ព្រះពុទ្ធសាសនាមានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌាហើយត្រូវផ្សព្វផ្សាយនៅលើ

បណ្តាប្រទេសនានានៅលើពិភពលោក ជាពិសេសនៅលើបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៃភូមភាគ

អាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងនេះ ។ ប្រទេសកម្ពុជាយើង ព្រះពុទ្ធសាសនាបានចូលមកតាំងពីយូរអង្វែង

ណាស់មកហើយ ហើយមានការរីកចំរើនយ៉ាងខ្លាំងក្លាព្រមទាំងជះឥទ្ធិពលយ៉ាងជ្រាលជ្រៅក្នុង

ក្រអៅបេះដូងនៃចិត្តគំនិតទំនៀមទំម្លាប់ ប្រពៃណី សិល្បៈ វប្បធម៌នៃមនុស្សខ្មែរយើង។ចំពោះ

កាលបរិឆ្ឆាតនៃការចូលមកដល់ ឬវត្តមានព្រះពុទ្ធសាសនាកម្ពុជាជាបញ្ហាមួយដែលអ្នកសិក្សា

ប្រវត្តិសាស្រ្តក៏ដូចជាអ្នកសិក្សាអក្សរសាស្រ្តនិងវប្បធម៌ទូទៅតែងចោទសួរថា តើព្រះពុទ្ធសាសនា

បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីពេលណា? បញ្ហាបរិចេ្ឆទនៃការចូលមកដល់នៃលទ្ធិពុទ្ធ

សាសនានេះយើងគួរសិក្សាឲ្យបានដឹងច្បាស់ព្រោះបញ្ហានេះ វាបានឆ្លុះបញ្ចាំទៅលើការរីកចំរើន

របៀបរបបការរស់នៅ និងនិន្នាការរបស់សង្គមខ្មែរយើងនៅគ្រប់ដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្ររបស់

ខ្លួនរយៈកាលកន្លងមក។

បញ្ហានេះអ្នកសិក្សាជាច្រើនបានស្រាវជ្រាវឃើញកាលបរិច្ឆេទខុសៗគ្នា ៈ

- មានអ្នកសិក្សាខ្លះបកស្រាយថា ព្រះពុទ្ធសាសនាចូលមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើងតាំងពី

ស.វទី៣ ឬទី២ មុនគ.ស ដោយសំអាងទៅលើប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រះបាទធម្មាសោកនៃប្រទេស

ឥណ្ឌា ដែលព្រះអង្គជាមហាពុទ្ធសាសនិកជនមួយរូប គោរពព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ បាន

ឧបត្ថម្ភការបញ្ជូនសមណៈទូតពីរអង្គគឺ សោណត្ថេរ និង ឧត្តរត្ថេរ មកផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនា

នៅលើដីសុវណ្ណភូមិ។ បញ្ជាក់ដោយសម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ហួត តាត វិជិរប្បញ្ញោ ព្រះ

សង្ឃនាយកគណៈមហានកាយក្នុងស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គស្តីពី« ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា

សង្ខេប » បោះពុម្ភលើកទី២នៅគ.ស. ១៩៧០ ទំព័រទី១ ថា«ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាយចូលមក

កម្ពុជាមុនដំបូង តាមគម្ពីរពុទ្ធសាសនាសាមន្តបាសាទិកា អដ្ឋកថា វិន័យបិដកជាភាសាបាលី

បានប្រាប់ពត៌មាន កាលក្រោយដែលធ្វើតតិយសង្គាយនារួចហើយនៅក្នុងជម្ពូរទ្វីប គឺក្នុង

ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងព.ស.ទី៣ ព្រះមហាថេរមួយព្រះអង្គនាមព្រះមោគ្គលិបុត្តតិស្សៈបានចាត់ចែង

បញ្ជូនព្រះថេរៈពីរអង្គ គឺព្រះសោណត្តេរនិងព្រះឧត្តរត្ថេរចេញពីជម្ពូទ្វីប(ឥណ្ឌា) មកផ្សាយព្រះ

ពុទ្ធសាសនានៅសុវណ្ណភូមិ ក្នុងព្រះរាជូបត្ថម្ភនៃព្រះមហាក្សត្រនាមធម្មាសោក»។ អ្នកសិក្សាខ្លះ

ទៀត បានរកឃើញព្រះពុទ្ធសាសនាចូលមកដល់ប្រទេសខ្មែរយើងនៅស.វទី២ នៃគ.សទៅវិញ។

បញ្ហានេះ អ្នកស្រីត្រឹង ងា បានសរសេរនៅក្នុងស្នាដៃអរិយធម៌ខ្មែរ បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៧៣ ទំព័រ

៨០ ថា« តាមសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់(នៅវៀតណាមខាងត្បូង)ទំនងជាព្រះពុទ្ធសាសនាចូលមក

ប្រតិស្ថានក្នុងស្រុកខ្មែរ នៅស.វ.ទី២ នៃគ.ស. ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីមារៈ ឬ ហ្វានចេម៉ាន់។

ទស្សនៈបែបនេះគេបានពន្យល់ថាព្រះពុទ្ធសាសនាមានកំណើតក្រោយព្រហ្មញ្ញសាសនា

ប្រហែលនឹងអាចចូលមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាក្រោយការចូលមកដល់នៃលទ្ធិព្រាហ្មណ៍សាសនា។

- មានអ្នកខ្លះឲ្យយោបល់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនាបានចូលមកដល់

ប្រទេសកម្ពុជាយើងក្នុងដំណាក់កាលប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឬក៏មុនក្រោយបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។

គេបានពន្យល់ថាបញ្ហានេះគ្មានឯកសារណាមួយបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាល់ទេ ព្រោះគេហាក់

ដូចជាពុំទាន់មានជំនឿចំពោះទស្សនៈរបស់អ្នកសិក្សាឯទៀតដែលយល់ថាសាសនានេះ ឬសាស

នានោះមកដល់មុននោះឡើយ។ យោបល់ស្តីពីវត្តមាននៃការហូរចូលនៃលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា

មានច្រើនដូចខាងលើដែលយើងពិបាកនឹងកំណត់ឲ្យបានច្បាស់លាស់ណាស់។ ប៉ុនែ្តពិនិត្យជារួម

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏យោបល់មតិទាំងអស់នោះជាពន្លឺនៃការសិក្សារបស់យើង។ យើង

ពិនិត្រឃើញថាយោបល់ទាំងអស់ហាក់ដូចជាមានការឯកភាពគ្នាមួយនៅត្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

ក៏ដូចជាព្រហ្មញ្ញសាសនា បានចូលមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើង តាំងពីយូរយារណាស់មក

ហើយ។ ផ្អែកលើទស្សនៈខាងលើ យើងជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវគួរតែត្រិះរិះពិចារណារកហេតុ

ផលឲ្យមានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ និងសមស្របដើម្បីកំណត់ពីបញ្ហាណនេះ។

យើងគួរលើកយកពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រះបាទធម្មាសោកដែលឲ្យពត៌មានថា « ព្រះពុទ្ធសាសនា បានផ្សព្វផ្សាយចូលមកដល់ដែនដីសុវណ្ណភូមិនៅស.វ.ទី៣ឬទី២មុនគ.ស. » យកមកត្រិះរិះ ពិចារណា ដើម្បីណត់កាលបរិឆ្ឆេទនៃការចូលមកដល់របស់ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជាយើង។

បញ្ហាចោទនោះ គឺដែនសុវណ្ណភូមិជាដែនដីរបស់ប្រទេសណា? ប្រទេសខ្មែរយើងឬជាប្រទេស

ណាទៀត? ដែនដីសុវណ្ណភូមិនេះ ត្រូវបានគេយល់ឃើញដោយឡែកៗ ហើយម្នាក់ៗ សុទ្ធតែ

អះអាងថា ដែនដីសុវណ្ណភូមិ ជាដែនដីរបស់ខ្លួនម្នាក់ៗ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាខ្លះថាដែនដីនេះជា

របស់ភូមា ខ្លះថាជាដែនដីឥណ្ឌូនេស៊ី ខ្លះថាម៉ាឡេស៊ី ខ្លះថាកម្ពុជា ខ្លះថាថៃ ខ្លះថាចាម

ខ្លះថាវៀតណាម....។យោបល់ដោយឡែកៗខាងលើរបស់ជនជាតិនីមួយៗ សុទ្ធតែមានការ

អះអាង ព្រមទាំងប្រកាន់យកនូវមហិច្ឆតាជាតិរបស់ខ្លួនជានិច្ច។ មកដល់ត្រឹមនេះ យើងជាជន

ជាតិខ្មែរក៏ពុំទាន់ហ៊ានអះអាងថាដែនដីសុវណ្ណភូមិជាដែនដីរបស់យើងឡើយ។តែយើងត្រូវចោទ

សួរបន្តទៀតតើបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ ប្រទេសណាដែលបានទទួល និងគោរព

ព្រះពុទ្ធសាសនាមានចំណាស់ជាងគេ? បើយើងពិនិត្យទៅលើប្រវត្តិសាស្រ្ត និងពិនិត្យលើការ

ជាក់ស្តែងឃើញថានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះប្រទេសដេលគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាមានចំណាស់ជាង

គេគឺមានតែប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះឯង។ចំពោះបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតឃើញថាមានប្រទេស

មួយចំនួនគេគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាដូចយើងដែរតែគោរពនោះស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលក្រោយ

យើង។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាករណីប្រទេសថៃ ចាប់ពី ស.វ.ទី ១ រហូតមកដល់ដើម ស.វ.ទី៩ ក្នុង

ពេលដែលប្រទេសយើងបានកសាងជាប្រទេសមានអធិបតេយ្យនិងមានវប្បធម៌រឹងមាំរួចទៅ

ហើយនោះ ប្រទេសនេះកំពុងស្ថិតនៅជាកុលសម្ព័ន្ធ ឬជាជនជាតិភាគតិច ឬជាជនជាតិបញ្ញើក្អែក

គ្មានឯកភាពនៅក្នុងខេត្តយូណាន់នៃប្រទេសចិន ពោលគឺមិនទាន់កើតជារដ្ឋនៅឡើយទេ។លុះ

មកដល់ស.វ.ទី៩ ទើបជនជាតិនេះបានជ្រៀតចូលមកក្នុងឥណ្ឌូចិន តាមខ្សែទឹកនៃទន្លេមេណាម

ធ្វើដំណើរពីជើងចុះមករកទិសត្បូងដោយដណ្តើមទឹកដីពីជនជាតិខ្មែរយើងខ្លះពីជនជាតិ មនខ្លះ...

រួចកសាងរដ្ឋឯករាជ្យរបស់ខ្លួនមួយនៅស.វ ទី១៣។ ដូចនេះជនជាតិថៃពុំបានទទួល

ព្រះពុទ្ធសាសនាដោយផ្ទាល់ពីជនជាតិឥណ្ឌាដូចជាជនជាតិខ្មែរយើងទេ។

ព្រះពុទ្ធសាសនានៅក្នុងប្រទេសថៃនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ ត្រូវបាននាំបញ្ចូលពីប្រទេសកម្ពុជា ឬជា

សាសនាដែលបានចាក់ឫសនៅលើទឹកដីនោះតាំងពីយូរ ពោលគឺ តាំងពីទឹកដីនោះជាទឹកដីរបស់

ខ្មែរមុនការចូលមកដល់នៃជនជាតិថៃម៉្លេះ។ ចំពោះជនជាតិវៀតណាម ក្នុងដំណាក់កាលពី

ស.វ.ទី១ ដល់ទី៩ ពុំទាន់រំដោះខ្លួនចេញពីអាណានិគមចិននៅឡើយដែរ។លុះមកដល់ ស.វ.ទី១០

ទើបជនជាតិនេះរំដោះខ្លួនចេញពីអាណានិគមរួចកសាងប្រទេសរបស់ខ្លួន។ ព្រះពុទ្ធសាសនា

មហាយាន ដែលជនជាតិវៀតណាមគោរពនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ ជាសាសនាដែលហូរចូលមកពី

ប្រទេសចិនតាំងពីនៅក្រោមអាណានិគមចិនម្ល៉េះ។ចំណែកប្រទេសដទៃទៀតដែលនៅក្នុងដំបន់

នេះមានប្រទេសខ្លះគោរពតាមព្រះពុទ្ធសាសនាដែរ តែក្នុងដំណាក់កាលក្រោយ ឬគេពុំគោរព

ព្រះពុទ្ធសាសនាតែម្តង ដោយគោរពសាសនាដទៃទៀត។ បើសុបមកឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជា

យើងជាប្រទេសមួយមានអធិបតេយ្យចំណាស់ជាងគេ ហើយទទួល និងគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា

មុតមាំជាងគេ ដែលសក្តិសមជាដែនដីសសុវណ្ណភូមិ ដែលទទួលការផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនា

ដោយផ្ទាល់ពីសមណទូតពីរព្រះអង្គព្រះនាមសោណត្ថេរ និង ឧត្តរតេ្ថរ ក្រោមព្ររាជូបត្ថម្ភនៃ

ព្រះបាទធម្មាសោក នាសតវត្សទី ៣ ឬទី ២ មុនគ.ស.នេះណាស់⁽^៣⁾។

១ អក្សរសិស្ប៍លក្ខណៈសាសនា

១.១ អក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយម

ព្រហ្មញ្ញសាសនាបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅក្នុងក្រអៅបេះដូងរបស់ជនជាតិ

ខ្មែរ។នៅពេលបច្ចុប្បន្នទោះបីជាព្រហ្មញ្ញ-សាសនាត្រូវរលុបរលាយស្ទើរតែអស់គ្មានសល់រូបរាង

ពីសង្គមខ្មែរក៏ដោយ ក៏ឥទ្ធិពលនៃសាសនានេះនៅតែមានអត្ថិភាពក្នុងចិត្ត គំនិត ទំនៀមទម្លាប់

ប្រពៃណីក្នុងសង្គមខ្មែរនិងជ្រៀតចូលលាយឡំនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាព្រមទាំងអក្សរសិល្ប៍

របស់ខ្មែរ ផងដែរ។

អក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយមមានលក្ខណៈពិសេសដូចតទៅ ៈ

-ផ្តើមរឿង

អ្នកនិពន្ធច្រើនលើកគុណបារមី មហិទ្ធិរិទ្ធិរបស់អវតារនៃព្រះវិស្ណុឬអ្នកនិពន្ធពិពណ៌នាពី ទេសភាពព្រៃព្រឹក្សា នៅជុំវិញអាស្រមឥសី រួចចូលដល់ដំណើររឿង។

-តួរឿង

អត្ថន័យនៅក្នុងដំណើររឿងច្រើនលើកពីចំបាំងរាំងជល់តៗគ្នាមិនចេះចប់ ។ ទំនាស់វិបត្តិ

មានតឹងតែង ធូរស្រាល ឬធូរស្រាលទៅតឹងតែង រួចបង្កើតជាសោកនាដកម្ម...។

បញ្ហារបស់រឿងច្រើនដោះស្រាយដោយប្រើហិង្សា ឬ អសន្តិវិធី។

បញ្ហាស្នេហាក្នុងអក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយមជាស្នេហាឈ្នានីស ហើយបញ្ហាស្នេហាច្រើន

ជាប្រភពនៃសង្គ្រាម ទៀតផង។

តួអង្គនៅក្នុងរឿងមានអទិទេព អវតារ មនុស្សសាមញ្ញ នាគ គ្រុឌ យក្ស ពានរ...។

ពាក្យពេចន៍ដែលប្រើប្រាស់ក្នុងអក្សរសិល្ប៍ព្រាហ្មណ៍និយមច្រើនជាពាក្យសំស្ក្រឹត លាយ

ឡំនឹងពាក្យខ្មែរ បុរាណ និងមានពាក្យបាលីបន្ទិចបន្ទួច។

-បញ្ចប់រឿង

អ្នកនិពន្ធបញ្ចប់ដោយឱ្យសភាវៈល្អឈ្នះសភាវៈអាក្រក់ដូចជាយក្ស អសុរៈ ជាដើម។

ឥទ្ធិពលសាសនាព្រាហ្ម៍ចំពោះសង្គមខ្មែរ

ព្រហ្មញ្ញសាសនាចូលមកចាក់ឫសនៅទឹកដីកម្ពុជាតាំងតែពីស.វទី១មកម្ល៉េះ។

ពស្តុតាងនៃឥទ្ធិពលព្រហ្មញ្ញសាសនាក្នុងសង្គមខ្មែរមានដូចជា ៈ

- ព្រះរាជាខ្មែរសម័យមុនកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍

- អក្សរសំស្ក្រឹត

- អក្សរសិល្ប៍បែបព្រាហ្មណ៍

- សំណង់ប្រសាទរាប់ពាន់

- ពិធីនានានៅក្នុងរាជវាំង

- ប្រជារាស្រ្តខ្មែរនៅតែជឿទៅលើអាទិទេពនិងកម្លាំងក្រៅខ្លួន

- ទំនៀមទម្លាប់សែនព្រេនក្នុងពិធីការ សង់ផ្ទះ ពិធីឡើងផ្ទះ។ល។ ដូចជា ពិធីគ្រងពាលី

ពិធីរៀបពិសការ ៉ វិស្ណុការ ៉ មុននឹងសាងសង់ ជាដើម។

- ស្រង់ទឹកព្រះ ព្រះសង្ឃ និង មាតា បិតា

- បង្កើតចិត្តក្លាហាន

- មានរូបចំលាក់ជាច្រើនដូចជា ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ ព្រះសិវៈ លិង្គព្រះឥសូរ។ល។...

១.២ អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយម

ក.ចលនានៃអក្សរសិល្ប៍និយម

ដោយយោលទៅលើអត្ថន័យរបស់រឿងនិងយោលទៅលើកាលបរិច្ឆេទតែងនិពន្ធ គេចែក អក្សរសិល្ប៍ ពុទ្ធនិយមជាបីប្រភេទ គឺអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមសុទ្ធសាធ អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមក្លែង

ក្លាយ និងអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមក្លែងក្លាយហួសហេតុ។

ក.១.អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមសុទ្ធសាធ

សំគាល់លើស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍ក្នុងរឿងទសជាតក ជាគម្ពីរដ៏សំខាន់របស់ព្រះពុទ្ធ សាសនា ។ រឿងទាំង ១០ លើកឡើងពីការតស៊ូរបស់ព្រះពុទ្ធ ក្នុងពេលព្រះអង្គយោនយក

កំណើត ជាតួអង្គពោធិសត្វក្នុងជាតិផ្សេងៗ ក្នុងការសាងបារមី ដើម្បីបានត្រាស់ជាព្រះសម្មា

សម្ពុទ្ធ ។

គម្ពីរទសជាតកត្រូវបានប្រជារាស្រ្តខ្មែរ និយមរាប់អានក្រៃលែង។ កាលពីជំនាន់ដើម គេ

តែងប្រជុំគ្នាធ្វើបុណ្យជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយប្រមូលប្រជុំ ដើម្បីស្តាប់គម្ពីរទសជាតកនេះ គឺនៅថ្ងៃទី

១ គេស្តាប់ព្រះធម្មគោរព ថ្ងៃទី២ ទី៣ ទី៤ គេស្តាប់លោកទេសជាតកទាំង៩ តៗគ្នាជាលំដាប់លំ

ដោយ។ នៅថ្ងៃទី៥ គេស្តាប់លោកទេសមហាជាតក ឬ រឿងព្រះវេស្សន្តរជាតក។ នៅថ្ងៃទី៦ គេ

ស្តាប់ធម៌ទេសនាពីពុទ្ធប្រវត្តិ ជាពិសេសគឺបឋមត្រាប់ហើយនៅយប់នោះគេធ្វើពិធីពុទ្ធាភិសេកនៅ

ថ្ងៃ ស្អែកឡើងជាថ្ងៃទី៧ គេធ្វើសង្គាយនាឆ្លងបុណ្យ។

ទសជាតកគឺដំណើររឿងក្នុងអតីតជាតិទាំង១០របស់ព្រះពុទ្ធអង្គ

១- តេមិយជាតក (តេ) នេក្ខម្មបារមី ចេញបួសលះបង់កាមគុណ

២- មហាជនកជាតក (ជ) វិរិយបារមី សង្វាតធ្វើការមិនទម្លាក់ចោលកណ្តាលផ្លូវ

៣- សុវណ្ណសាមជាតក(សុ) មេត្តាបារមី ផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីរាប់អានចំពោះសព្វមិនរើសមុខ

៤- នេមិរាជជាតក (នេ) អធិដ្ឋានបារមី តាំងចិត្តមាំដើម្បីឱ្យបានសម្រេច

៥- មហោសថជាតក (ម) បញ្ញាបារមី ដឹងច្បាស់ការពិតដើម្បីចោទស្រាយបញ្ញាដោយល្បិច

៦- ភូរិទត្តជាតក (ភូ) សីលបារមី រក្សាកាយ វាចាឱ្យល្អបរិសុទ្ធ

៧- ចន្ទកុមារជាតក (ច) ខន្តីបារមី អត់ធន់នឹងសេចក្តីទុក្ខ

៨- នារទជាតក (នា) ឧបេក្ខាបារមី តាំងចិត្តជាកណ្តាល មិនលម្អៀងទៅខាងណា

៩- វិធូរបណ្ឌិតជាតក (វិ) សច្ចបារមី កាន់ពាក្យពិតមិនរុះរើ

១០- វេស្សន្តរជាតក (វេ) ទានបារមី ធ្វើអំណោយ

(តេជសុនេមភូជនាវិវេ)

ក.២អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមក្លែងក្លាយ

ត្រូវបានស្តែងចេញតាមរយៈស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រឿងបញ្ញាសជាតក។ អ្នកនិពន្ធខិតខំបង្កើត

ស្នាដៃនេះឡើងដោយពឹងផ្អែកទៅលើគោលទស្សនៈទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនាផង និងបញ្ចូលបន្ថែម

គោលនិយមនៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ខ្លះៗ។តាមការស្រាវជ្រាវ រឿងបញ្ញាសជាតកត្រូវបាននិពន្ធ

ឡើងក្នុងអំឡុងពុទ្ធសករាជ២០០០-២២០០ គឺរវាង គ.ស.១៤៥៧-១៦៥៧ ដោយសារ ភិក្ខុសង្ឃ

ខ្មែរ ថៃ លាវ ភូមា ចេញ ទៅសិក្សាធម្មវិន័យនៅលង្កាទ្វីប។ លុះចេះដឹងស្ទាត់ហើយ ក៏ត្រលប់មក

ស្រុកវិញ ចាប់ផ្តើមនិពន្ធរឿងរ៉ាវតាមទំនងនិទានជាតក។

នៅប្រទេសកម្ពុជាយើង រឿងបញ្ញាសជាតក ដំបូងសរសេរជាពាក្យបាលី រហូតមកដល់

ស.វ.ទី១៨និង១៩ ទើបត្រូវ បានកវីបណ្ឌិតយើងប្រែសម្រាយជាពាក្យកាព្យឃ្លោងក៏មានបទល្ខោន

ក៏មាន។

ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនិយមរាប់អានមើលកំសាន្តក្នុងពេលលំហែពីការងារ ឬ ចូលចិត្តយករឿង

រ៉ាវនេះទៅនិទានដំណាលដល់កូនចៅតៗគ្នា។

បញ្ញាសជាតករបស់ខ្មែរមាន ៈ

១-សមុទ្ទឃោសៈ ២-សធនកុមារ ៣-សុត្តធនុ

៤-រតនប្បជោត ៥-សិរិវិបុលកិត្តិ ៦-វិបុលរាជ

៧-សិរីចូឡាមណី ៨-ចន្ទរាជ ៩-សព្វមិត្ត(សុភមិត្ត)

១០-សិរីធរសេដ្ឋី ១១-សព្វសិទ្ធី ១២-ទុលកបណ្ឌិត

១៣-អាទិត្តរាជ ១៤-ទុកមានិក ១៥-មហាសុរសេន

១៦-សុវណ្ណកុមារ ១៧-កនករាជ ១៨-វិរិយបណ្ឌិត

១៩-ធម្មសោណ្ឌក ២០-សុទស្សនមហារាជ ២១-វត្តង្គុលីរាជ

២២-បោរាណកបិលបុរនរិន្ទ ២៣-ធម្មិកបណ្ឌិត ២៤-មហាបុរិស

២៥-ធម្មរាជ ២៦-នរជីវ ២៧-សុរូប

២៨-មហាបទុមកុមារ ២៩-ភណ្ឌាគារកុមារ ៣០-ពហុលគាវី

៣១-សេតបណ្ឌិត ៣២-បុប្ជរាជ ៣៣-ពារាណសិរាជ

៣៤-ព្រហ្មឃោសរាជ ៣៥-ទេវរុក្ខកុមារ ៣៦-សលភ

៣៧-សិទ្ធិសារកុមារ ៣៨-នរជីរ ៣៩-អតិទេរាជ

៤០-សិម្ភនាទ ៤១-សុវណ្ណសង្ខរាជកុមារ ៤២-សុរព្ភ

៤៣-ទេវន្ទ ៤៤-សុវណ្ណកច្ឆប ៤៥-សុបិនកុមារ

៤៦-សុវណ្ណវង្ស ៤៧-សិទ្ធិសារ(វរនុជវរនេត្រ) ៤៨-សុបិនកុមារ

៤៩-ចន្ទឃាត ៥០-សទ្ធាតិស្សចក្កវត្តិ។

ក.៣.អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមក្លាយហួសហេតុ

ជាអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមមួយបែបដែលពុំមែនជាទសជាតក ឬ បញ្ញាសជាតក ជាស្នាដៃ

អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ កើតនៅសម័យកណ្តាល ដែលទទួលឥទ្ធិពលតិច ឬ ច្រើនពីលទ្ធិពុទ្ធសាសនា

ដែរ។ អ្នកនិពន្ធច្រើនលើកយកទស្សនៈកម្មផលមកផ្សំ ភ្ជាប់ជាមួយជីវិតលោកិយសច្ចៈ គួបផ្សំ

សកម្មភាពអច្ឆរិយៈ ការហោះហើរ ដើរលើអាកាស មន្តអាគមនៃលទ្ធិព្រាហ្មណ៍។

អក្សរសិល្ប៍ប្រភេទនេះច្រើនជាសាស្ត្រល្បែង ដែលកើតឡើងនៅស.វទី១៨ ឬ ១៩ ដែល

មានឈ្មោះអ្នកនិពន្ធ ច្បាស់លាស់មានដូចជា ៈ

-ក្រុងសុភមិត្រ កោសាធិបតីកៅ ១៧៩៨

-ភោគកុលកុមារ ឧកញ្ញ៉ាព្រះឃ្លាំងនង ១៨០៤

-កាកី ព្រះបាទអង្គដួង ១៩១០?

-មរណមាតា ឥន្ទបញ្ញាអ៊ុក ១៨៧៧...។

ខ.លក្ខណៈពិសេសនៃអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយម

ខ.១.ផ្នែកអត្ថន័យ

អត្ថន័យរឿងច្រើនទាក់ទងនឹងការកសាងបារមីរបស់តួអង្គព្រះពោធិសត្វ ទាក់ទងនឹងជំនឿ

កម្មផល។

ខ.២.បញ្ហាចោទនិងដោះស្រាយ

បញ្ហាចោទស្តិតនៅលើទំនាស់វិបត្តិវាងព្រះពោធិសត្វ និង ទ្រព្យសម្បត្តិ រវាងទ្រពសម្បត្តិ

និង បិតា ភរិយាដើម្បីផ្តាច់ លោភៈ ទោសៈ មោហៈ និង ស្នេហា រវាងទ្រព្យសម្បត្តិនិងប្រជាពល

រដ្ឋ ។

ដំណោះស្រាយបញ្ហានៅក្នុងរឿងគឺតាមបែបសន្តិវិធី អហិង្សា ។បង្ហាញពីស្នេហាស្មោះ

ត្រង់រវាងពោធិសត្វ និងកន្សៃសារពេជ្ញ។នៅទីបញ្ចប់ពោធិសត្វទទួលជ័យជំនះ បានជួបជុំគ្រួសារ

ឡើងសោយរាជ្យ ត្រូវបានមហាជនគោរពនិងសរសើរ ចំពោះបារមីរបស់ព្រះអង្គ ។

ខ.៣.ផ្នែកអត្ថរូប

មានលក្ខណៈឯកភាពគ្នាដូចតទៅ ៈ

ខ.៣.១.ផ្តើមរឿង

អ្នកនិពន្ធច្រើនចាប់ផ្តើមរឿងដោយធ្វើបទនមសការគោរពព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃនិង

ការនឹកគុណដល់មាតា បិតា គ្រូបាធ្យាយ ។

ខ.៣.២.តួរឿង(ដំណើររឿង)

ជាការបរិយាយប្រៀបបាននឹងធម៌ទេសនារបស់ព្រះពុទ្ធអង្គចំពោះភិក្ខុសង្ឃ ពុទ្ទបរិស័ទ

ទាំងឡាយ ដើម្បីមើលឃើញពីការកសាងបារមីរបស់ព្រះអង្គដ៏ស្វិតស្វាញក្នុងអនេកជាតិ។ ច្រើន

បំពេចិត្តគំនិតពុទ្ធសាសនិកឱ្យជឿបុណ្យ ខ្លាចអំពើ អាក្រក់ ។ បរិយាយលាយឡំរវាងពុទ្ធចក្រ និង

អាណាចក្រ ។

-តួអង្គក្នុងអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយម ៈតួអង្គឯកប្រុសជាពោធិសត្វ តួអង្គឯកស្រីជានាងកន្សៃ

សារពេជ្ញ ដែលជាគូរបស់ព្រះពោធិសត្វ ។

-កាលអាស ៈច្រើនប្រព្រឹត្តទៅក្នុងនគរពារាណសី សាវត្ថី ស្រុកស្រីពិរាស្រ្ត កលិង្គរាស្រ្ត

លង្កា ព្រៃហេមពាន...ពោលគឺនៅប្រទេសឥណ្ឌា ។

ខ.៣.៣.បញ្ចប់រឿង

បញ្ចប់ដោយការសរជាតិ ឱ្យតួអង្គពោធិសត្វសម្រេចជោគជ័យក្នុងសកម្មភាពអ្វីមួយដោយ

ការលើកសរសើរ ប្រសិទ្ធពរចំពោះការបំពេញកុសលកម្ម រក្សាសីលរហូតអស់ជន្មាយុ រួចទៅកើត

ក្នុងស្ថានតុសិត ទេវលោកសោយសម្បត្តិទិព្វ សុខ ក្សេមក្សាន្ត ។

គោលគំនិតអប់រំរបស់អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយម ៈ

-អប់រំឱ្យមានជំនឿលើកម្ម ផល

-អប់រំ កាយ វាចា ចិត្ត

-អប់រំឱ្យស្រឡាញ់សន្តិភាព

-ឱ្យមានចិត្តមេត្តា ករុណានិងចេះធ្វើទានដល់អ្នកក្រ

-កុំឱ្យលោភលន់ហួសហេតុ

-ប្រកាន់ភ្ជាប់នូវសេចក្តីព្យាយាម

-ឱ្យចេះប្រើប្រាស់បញ្ញា...

សន្និដ្ឋាន

អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមជាផ្នែកមួយនៃអក្សរសិល្ប៍ជាតិ ដែលជាមធ្យាបាយមួយដ៏សំខាន់

ក្នុងការអប់រំយុវជន ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើល្អគ្រប់បែបយ៉ាង មានសណ្តាប់ធ្នាប់

សមសួននិងមានប្រពៃណីល្អប្រសើរ សក្តិសមជាពលរដ្ឋ ដែលគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា និង មាន

អរិយធម៌ខ្ពស់។

អក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធនិយមត្រូវតែមានតួនាទីសមស្របនៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាក្នុងសាលារៀននា

ពេលបច្ចុប្បន្ន ⁽^៤⁾។

ឯកសារពិគ្រោះ

១-(ម៉េង សាម៉េត) ទ្រឹស្តីអក្សរសិល៍ ,ពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្រ្ត នៃពុទិ្ធកសាកល វិទ្យាល័យព្រះសីសហនុរាជ ២០១១

២-(កែន គីហ៊ន) វប្បធម៌ខ្មែរ ជំពូក ២ ទំព័រ២៦ ,ពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្រ្ត នៃពុទិ្ធកសាកល វិទ្យាល័យព្រះសីសហនុរាជ ២០១១

៣-(ចេងសុខា) ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ទំព័រទី៤ (២.៣-ប្រភព និង កាលបរិច្ឆេទព្រះពុទ្ធសាសនា នៅប្រទេសកម្ពុជា) ,ពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្រ្ត នៃពុទិ្ធកសាកល វិទ្យាល័យព្រះសីសហនុរាជ ២០១២

៤-ខេមរសិក្សា ឯកសារនៅសាកលវិទ្យាល័យបៀលប្រាយ ឆ្នាំសិក្សាមូលដ្ឋាន ២០០៩-២០១០