ជំពូកទី ៤
មត៌កវប្បធម៌របស់អាចារ្យនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ
៤.១. ចំណុចវិជ្ជមានរបស់អាចារ្យនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ
សង្គមខែ្មរចាត់ទុកអាចារ្យជាមនុស្សសំខាន់ណាស់ ជាអ្នកមានតម្លៃថ្លៃថ្នូរ ជាបុគ្គលប្រកបដោយកិតិ្តយស អាចនិយាយបានផងដែរថាជាមគ្គុទេ្ទស៧៥ នាំផ្លូវ ចង្អុលផ្លូវ ឲ្យសង្គមដើរឆ្ពោះទៅរកភាពសុខសាន្តសុភមង្គល។ ក្នុងន័យនេះ អាចារ្យបានកំណត់ចក្ខុវិស័យមួយច្បាស់លាស់ហើយលោកបានផ្សាភ្ជាប់ខ្លួននឹងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីធ្វើដំណើរអបព្រះពុទ្ធសាសនា។ លោកអាចារ្យមានបទពិសោធន៍ធ្វើយ៉ាងណា ឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនាបានអត្ថិភាពនៅក្នុងភាពថ្កុំថ្កើនរុងរឿង។ អាចារ្យស្ថិតនៅក្នុងចំណោមបរិស័ទបួនពួក ពោលបើព្រះពុទ្ធសាសនាថ្កុំថ្កើនរុងរឿង ឬធ្លាក់ចុះអាប់អោន ក៍ព្រោះតែបរិស័ទទាំងបួនពួកនេះដែរ។ ហេតុនេះ អាចារ្យបានធ្វើអ្វីៗគ្រប់បែបយ៉ាងចំពោះភារកិច្ចនិងតួនាទីរបស់ខ្លួនដ៏ឧត្តុងឧត្តមនេះ ដើម្បីរក្សាបាននូវឥទ្ធិពលដ៏ប្រសើរ ហើយបានចាក់ជីស្រោចទឹកទ្រជើងវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួនជាអាចារ្យពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ ឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមពុទ្ធវិន័យ ពុទ្ធដីកា និងរក្សាលើកស្ទួយវប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឲ្យបានឋិតស្ថេរខ្ជាប់ខ្ជួន និងថ្កុំថ្កើន រុងរឿង សកិ្កសម ជាជាតិមួយដែលធ្លាប់មានអារ្យធម៌ចិញ្ចែងចិញ្ចាច នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ។
៤.១.១. លក្ខណៈសម្បតិ្តរបស់អាចារ្យ៧៦
ក- វិជ្ជាសម្បតិ្ត ត្រូវមានចំណេះដឹងទាំងផ្លូវពុទ្ធចក្រ និងផ្លូវអាណាចក្រ ក.១ផ្លូវពុទ្ធចក្រ អាចារ្យត្រូវតែជាអ្នកបួសរៀនតាមផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនាមាន៖ -រៀនអក្សសាស្រ្តលេខនពន្ត គុណ ហា បូកសង ។ល។
-រៀនច្បាប់អប់រំដំបូន្មានផ្សេងៗ មានច្បាប់ក្រម ច្បាប់កេរកាលជាដើម
-រៀននមស្សការ ព្រះរតនត្រៃមាន ពុទ្ធគុណ ធម្មគុណ និងសង្ឃគុណជាដើម
-រៀនវិធីសមាទាននិច្ចសីល ឧបោសថសីល និងអតិរេកសីល
-រៀនអង្គនៃសិក្ខាបទនីមួយៗ
-រៀនចេះសាមណេរវិន័យ សិក្ខាបទ១០ ទណ្ឌកម្ម១០ សេកិ្ខយវត្ត៧៥ ។ល។
-ចេះបច្ចវេក្ខណៈវិធីទាំង១៦យ៉ាង។ ធាតុប្បបច្ចវេក្ខណៈ បដិកូលប្បច្ចវេក្ខណៈ តង្ខណិកប្បច្ចវេក្ខណ អតីតប្បច្ចវេក្ខណ មានបួនៗ ដូចគ្នាគឺ ៖
១. ចីវរប្បច្ចវេក្ខណ
២. បិណ្ឌបាតប្បច្ចវេក្ខណ
៣. សេនាសនប្បច្ចវេក្ខណ
៤. គិលានប្បច្ចវេក្ខណ
-រៀនធម៌បួស (មើលក្នុងបព្វជ្ជាខន្ខកៈ)
-ចេះបាលីវេយ្យាករណ៍ទាំង ៧ និទ្ទេសមាន អក្ខរវិធីនិទេ្ទសជាដើម
-រៀនប្រែគម្ពីរធម្មបទអដ្ឋកថា ប្រែលោកប្រយោគ និងសម្ព័នជាដើម
-រៀនធម៌វិន័យថ្នាក់ត្រី ទោ ឯក
-រៀនផែ្នកវិបស្សនាធុរៈ មានសមថ និងវិបស្សនាកម្មដ្ឋាន។
លើសពីនេះទៅទៀត ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនា ឲ្យបានរីកចំរើនពេញសកលលោកគប្បីរៀនភាសាបរទេសឲ្យបានច្រើនផង ។
ក.២ ផ្លូវអាណាចក្រ
- រៀន អក្សរសាស្រ្ត គណិតវិទ្យា លេខនព្វន្តជាដើម
- រៀន ធរណីមាត្រ ភូមិវិទ្យា
- រៀនពលរដ្ឋវិជ្ជា និងរៀនច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។
ទាំងអស់នេះជាវិជ្ជាសម្បតិ្ត ដែលលោកអាចារ្យធ្លាប់បួសរៀន ហើយបានសិក្សាកន្លងមក។ ប៉ុន្តែចំពោះអាចារ្យដែលមិនធ្លាប់បានបួសរៀនកន្លងមកទេ តូ្រវសិក្សាតែចំណុចណាសំខាន់ៗដែល ត្រូវប្រើប្រាស់ជាបន្ទាន់ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះដូចជា ៖
-រៀននមស្សការ ព្រះរតនៈត្រៃ មានពុទ្ធគុណជាដើម
-រៀនវិធីសមាទានសីល
-រៀនអារាធនាព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ត
-រៀនបាលីវេរ គ្រឿងសក្ការៈក្នុងពិធីបុណ្យពិសាខបូជា និងមាឃបូជា
-រៀនបាលីវេរ សង្ឃភត្ត វេរបច័្ចយបួន និងរៀនបាលីឧទ្ទិសផល ។ល។
ខ-អាចារ្យត្រូវមានសមត្ថភាពដឹកនាំអ្នកដទៃ ឲ្យចេះធ្វើកិច្ចក្នុងពិធីបុណ្យព្រះពុទ្ធសាសនា ផង និងពិធីទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរផងមានដូចជា៖
-ពិធីបុណ្យព្រះពុទ្ធសាសនា
-ពិធីបុណ្យទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ
-សិក្សាឲ្យចេះពីប្រវត្តិបុណ្យនានា
-សិក្សាឲ្យបានដឹងអំពីរបៀបរៀបចំបុណ្យ
-សិក្សាឲ្យបានចេះដឹងពីរណ្តាប់ដែលត្រូវរៀបចំក្នុងពិធីបុណ្យនីមួយៗ
-សិក្សាឲ្យបានដឹងអំពីកិច្ចដែលត្រូវធ្វើក្នុងពិធី ឬបុណ្យនីមួយៗ
-សិក្សាឲ្យបានដឹងអំពីធម៌ផេ្សងៗក្នុងពិធីនីមួយៗ
-និយាយតែពាក្យពិត
-និយាយពាក្យផ្អែមល្ហែមទន់ភ្លន់
-និយាយតែពាក្យធ្វើឲ្យមានភាពសាមគ្គីគ្នា
-និយាយតែពាក្យណាមានប្រយោជន៍
គ.១.អ្នកនិយាយល្អ គឺចេះប្រើសំដីបួនបែប៖
-ចេះនិយាយសម្របសម្រួលវែកញែករកហេតុផលឲ្យគេស្តាប់បាន
-ចេះនិយាយជំទាស់ ឬ បដិសេធ ដោយមានហេតុផល ឬច្បាប់សំអាង
-ចេះនិយាយផ្តល់យោបល់ ឬ បង្ហាញគំនិតល្អៗដល់អ្នកស្តាប់
-ចេះនិយាយលើកសរសើរឲ្យគេពេញចិត្ត ។
ឃ-ត្រូវមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយ នឹងពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន រីឯធម៌ដែលយើងត្រូវប្រតិបត្តិទៅតាមផ្លូវកណ្តាលនោះ គឺវៀរចាកអំពើអគតិធម៌ ៤ យ៉ាង៧៨ ៖
-ឆន្ទាគតិ លម្អៀង ព្រោះ សេចក្តីស្រឡាញ់
-ទោសាគតិ លម្អៀង ព្រោះ សេចក្តីខឹងក្រោធ
-ភយាគតិ លម្អៀង ព្រោះ សេចក្តីភ័យខ្លាច
-មោហាគតិ លម្អៀង ព្រោះ សេចក្តីល្ងង់ ។
-សម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ត្រូវ
-សម្មាសង្កប្បោ ការត្រិះរិះត្រូវ
-សម្មាវាចា ការពោលត្រូវ
-សម្មាកម្មន្តោ ការធ្វើការងារត្រូវ
-សម្មាអាជីវោ ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ
-សម្មាវាយាមោ ការព្យាយាមត្រូវ
-សម្មាសតិ ការរឮកត្រូវ
-សម្មាសមាធិ ការតម្កល់ចិត្តត្រូវ ។
-ការឈ្លាសវៃក្នុងការរៀបចំផែនការណ៍
-ការឈ្លាសវៃក្នុងការរៀបចំការងារ
-ការឈ្លាសវៃក្នុងការនិយាយស្តី
-ការឈ្លាសវៃក្នុងការទាក់ទង
-ការឈ្លាសវៃក្នុងការរកបច្ច័យកសាងបុណ្យកុសល
-ឈ្លាសវៃក្នុងការកសាង
-ឈ្លាសវៃក្នុងការក្តាប់ចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ពុទ្ធបរិស័ទ
-ឈ្លាសវៃក្នុងការដឹកនាំគ្រប់គ្រង
-ឈ្លាសវៃក្នុងកិច្ចដឹកនាំពិធីកម្មផ្សេងៗ ។
ច- ត្រូវឈ្លាសក្នុងព្រះវិន័យ
អាចារ្យអ្នកដឹកនាំគេធ្វើបុណ្យកុសលផេ្សងៗ មិនត្រឹមតែចេះដឹងក្នុងកិច្ចពិធីនីមួយៗប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវឈ្លាសក្នុងពុទ្ធវិន័យផង ទើបប្រសើបំផុត។ ឯពាក្យថា ឈ្លាសក្នុងព្រះវិន័យនោះ គឺដឹងរបស់ដែលគួរ ឬរបស់ដែលមិនគួរ ដូចជា ឪឡឹកទុំ ម្ទេសជាដើម មុននិងប្រគេនព្រះសង្ឃគួរធ្វើរបស់នោះ ឲ្យទៅជារបស់កប្បិយៈសិន គឺចោះឪឡឹក កាច់ម្ទេសនោះបន្តិច ទើបប្រគេនលោក ហើយទូលថា របស់នេះគួរដល់វិន័យ ហើយព្រះគុណម្ចាស់សូមនិមន្តឆាន់ចុះ ។
ឆ-ត្រូវតែជាអ្នកមានសទ្ធាជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា
ការឃោសនាអប់រំណែនាំពុទ្ធបរិស័ទឲ្យជឿបុណ្យបាប គុណទោស ធ្វើបុណ្យកុសលផ្សេងៗ គឺជាតួនាទីរបស់លោកអាចារ្យ ដូច្នេះ លោកអាចារ្យមិនមែននិយាយឲ្យតែគេជឿ ហើយខ្លួនឯង មិនជឿនោះទេ ត្រូវតែជាអ្នកមានសទ្ធាជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាផង។ ឯសទ្ធានោះ មាន៤យ៉ាង គឺ៨១៖
១-កម្មស្សទ្ធា ជឿកម្ម គឺអំពើល្អ និងអំពើអាក្រក់បើយើងធ្វើល្អបានផលល្អ បើយើងធ្វើ អាក្រក់ បានផលអាក្រក់ ។
-កម្មុនា វត្តតី លោកោ សត្វលោកប្រព្រឹត្តទៅតាមកម្ម
-កម្មទាយាទោ សត្វលោកមានកម្មជាមត៌ក
-កម្មយោនិ សត្វលោកមានកម្មជាអ្នកឲ្យកំណើត
-កម្មពន្ធុ សត្វលោកមានកម្មជាផៅពង្ស
-កម្មប្បដិសរណោ សត្វលោកមានកម្មជាទីរលឹក
-កម្មំ សត្តេ វិភជ្ជតិ កម្មរមែងបែងចែកសត្វទាំងឡាយ
-កម្មនិយមព្រហ្មលិខិត ការកំណត់របស់ព្រហ្ម គឺនិយមចំពោះកម្ម ។
២- វិបាកសទ្ធា ជឿផលរបស់កម្មគឺជឿថា ផលល្អក្ដីផលអាក្រក់ក្ដី និងប្រព្រឹត្តជាប់តាមសត្វលោកដែលបានធ្វើហើយ ។
-ភាពក្រលំបាកជាផល ដែលកើតអំពីសេចក្ដីខ្ជិលច្រអូសជាមត៌ក ។
-ការរស់នៅក្នុងគុក គឺមត៌កដែលកើតអំពីការធ្វើអាក្រក់ មានសម្លាប់លួចប្លន់គេជា ដើម។
-ការរស់នៅក្នុងភាពល្ងង់ខ្លៅ ជាផលកើតអំពីអំពើអាក្រក់ ខ្ជិលច្រអូសពុំរៀនសូត្រ ។
-កូនចៅមិនស្ដាប់យើងជាផលកើតមកពីយើងពុំស្ដាប់ឳពុកម្ដាយដែរគឺកម្មជាផៅពង្ស
-ការរលឹកត្រូវក្ដី រលឹកខុសក្ដី ជាផលកើតអំពីអំពើដែលយើងបានចម្រើន ទន្ទេញ ភាវនា សន្សំពីមុនមក ដូចយើងធ្លាប់ចម្រើនមេត្តាភាវនា ឬទន្ទេញមេរៀនតែងឲ្យ ផល គឺចិត្តស្លូតបូត ទៀងត្រង់ មានសីលធម៌ គុណធម៌ និងចំណេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ មាន អនាគត ភ្លឺស្វាង តែបើយើងទន្ទេញ និងចម្រើនតែខាងរអ៊ូរទាំនិយាយដើមគេ យើង ទទួលផល គឺការឈ្លោះប្រកែករឿងរ៉ាវ អពមង្គលគ្រប់យ៉ាង ។
ការទទួលផលថោកទាប ឬខ្ពង់ខ្ពស់ក្ដី ស្ថិតនៅត្រង់ការខ្ជិលច្រអូស និងការឧស្សាហ៍ដែល ជាកុសលកម្ម និងអកុសលកម្ម ជាអ្នកបែងចែក ។
៣- កម្មស្សកតាសទ្ធា : ជឿថាសត្វមានកម្មជារបស់ខ្លួន ។
៤- តថាគតពោធិសទ្ធា : ជឿប្រាជ្ញាត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះតថាគត ។
អាចារ្យគ្រប់រូប ត្រូវតែមានជំនឿលើប្រាជ្ញាត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ថា ធម៌ វិន័យដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ទ្រង់ត្រាស់សម្ដែងទុកនៅក្នុងព្រះត្រៃបិដកមាន៖
-ព្រះវិន័យមានចំនួន ២១,០០០ ព្រះធម្មក្ខន្ធ
-ព្រះសូត្រមានចំនួន ២១,០០០ ព្រះធម្មក្ខន្ធ
-ព្រះអភិធម្មមានចំនួន ៤២,០០០ ព្រះធម្មក្ខន្ធ
ទស្សនៈទាំងអស់ដែលបានលើកមកនេះ ពុំមានទស្សនៈរបស់ពួកបុថុជ្ជនស្វែងរកឃើញ នោះទេ គឺពិតជាប្រាជ្ញាសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ដែលព្រះអង្គបំពេញបញ្ញាធិកអស់ចំនួន៤អសង្ខេយ្យ កម្រៃ១សែនកប្បកន្លងមកហើយ ទើបបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាមថា ព្រះសមណគោតមបរមគ្រូជាម្ចាស់នៃយើង ។
ជ- ត្រូវតែជាអ្នកស្មោះត្រង់មានកាយវាចា និងចិត្តល្អគឺមានសីល
អាចារ្យគ្រប់រូបបើមានចំណេះវិជ្ជាហើយ ត្រូវមានសីលប្រព្រឹត្តឲ្យបានល្អទៅតាមកុសលកម្មបថទាំង១០ គឺ៨២៖
ជ.១ កាយកម្មជាកុសលមាន ៣
- បាណាតិបាតា វេរមណី វៀរចាកការសម្លាប់ជីវិតអ្នកដទៃ
- អទិន្នាទានា វេរមណី វៀរចាកការលួចប្លន់ទ្រព្យអ្នកដទៃ
- កាមេសុ មិច្ឆាចារា វេរមណី វៀរចាកការប្រព្រឹត្តក្នុងកាម
ជ.២ វចីកម្មជាកុសលមាន ៤
- មិននិយាយកុហក
- មិននិយាយញុះញង់ចាក់ដោតគេ
- មិននិយាយទ្រគោះបោះបោក
- មិននិយាយរោយរាយឥតប្រយោជន៍
ជ.៣ មនោកម្មជាកុសលមាន ៣
- អនភិជ្ឈា មិនសម្លឹងរំពៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដទៃ ចង់បានជារបស់ខ្លួន ។
- អព្យាបាទ មិនចងគំនុំគុំគួនព្យាបាទអ្នកដទៃ ។
- សម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ត្រូវ ធ្វើល្អ បានល្អ ធ្វើអាក្រក់ បានអាក្រក់ ។
- ជាតឹ បច្ចវេក្ខិត្វា ពិចារណាខ្លួនឯងមានជាតិជាមនុស្ស មិនធ្វើអំពើថោកទាបដូចសត្វ តិរច្ឆានទេ ។
-វយំ បច្ចវេក្ខិត្វា ពិចារណាខ្លួនឯងមានវ័យចម្រើនណាស់ហើយ មិនធ្វើអំពើអនាចារដូច សត្វទេ ។
- សូរភាវំ បច្ចវេក្ខិត្វា ពិចារណាអំពីសេចក្ដីក្លៀវក្លារបស់ខ្លួន ក្នុងចំណោមមហាជនទាំងឡាយថា អញជាមនុស្សដែលគេស្គាល់ច្រើនក្នុងសង្គម ចុះបើអញធ្វើអាក្រក់ផ្សេងៗសង្គមមនុស្ស
គេនឹងត្មេះតិះដៀលដល់អាត្មាអញមិនខានឡើយ ។
- ពាហុសច្ចំ បច្ចវេក្ខិត្វា ពិចារណាខ្លួនឯង ជាអ្នកចេះដឹងច្រើន ជាបញ្ញាវន្ត ជាគ្រូបាចារ្យ មិនគួរប្រព្រឹត្តអំពើថោកទាបនោះឡើយ ។
-អត្តានុវាទភយៈ ភ័យអំពីខ្លួនឯង តិះដៀលខ្លួនឯង បានពោល គឺវិប្បដិសារៈសេចក្ដី
ក្ដៅក្រហាយស្ដាយក្រោយ ហើយក៏ទប់ចិត្តមិនប្រព្រឹត្តធ្វើអំពើអាក្រក់ផ្សេងៗនោះឡើយ ។
-បរានុវាទភយៈ ភ័យអំពីអ្នកដទៃតិះដៀលឲ្យខ្លួន ហើយក៏ទប់ចិត្តមិនប្រព្រឹត្តធ្វើនូវអំពើ អាក្រក់ផ្សេងៗនោះឡើយ ។
-ទណ្ឌភយៈ ភ័យអំពីទោសទណ្ឌដែលនឹងមានដល់ខ្លួន ព្រោះអំពើអាក្រក់ណាមួយ ហើយក៏មិនប្រព្រឹត្តធ្វើនូវអំពើអាក្រក់នោះឡើយ ។
-ទុគ្គតិភយៈ ភ័យអំពីដំណើរទៅកាន់ទុគ្គតិភព ព្រោះអំពើអាក្រក់ដែលខ្លួនបានធ្វើហើយដូច្នេះ ក៏មិនប្រព្រឹត្តធ្វើអំពើអាក្រក់នោះឡើយ ។
ដ-ត្រូវជាអ្នកមានសេចក្តីអត់ធន់ អាចារ្យដែលល្អ គឺត្រូវចេះអត់ធន់ចំពោះអកុសលទាំងឡាយដែលកើតឡើងផេ្សងៗ ដូចជា៖
-អត់ធន់ចំពោះសេចក្តីលោភលន់
-អត់ធន់ចំពោះសេចក្តីខឹងក្រោធ
-អត់ធន់ចំពោះមោហៈ ការមិនដឹងខុសត្រូវ ដែលកើតមានឡើងដល់ខ្លួន ។ល។
ថ-ត្រូវជាអ្នកមានសេចក្តីព្យាយាមច្រើន : អាចារ្យគ្រប់រូបត្រូវមានសេចក្តីព្យាយាមត្រូវទាំង ៤ យ៉ាង ដូចពោលមកខាងដើមរួចហើយ ។ លើសពីនេះទៀតត្រូវមានសេចក្តីព្យាយាមចំពោះ ៖
-ព្យាយាមធ្វើកិច្ចការដោយសុចរិតផ្សេងៗ
-ព្យាយាមស្តាប់ព្រះធម៌ និងសិក្សាចំណេះវិជ្ជាឲ្យបានច្រើន
-ព្យាយាមប្រតិបតិ្តធម៌វិន័យ ។
-ធម្មញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់ហេតុ ដូចជាស្គាល់ថា សេចក្តីទុក្ខវិនាស និងសេចក្តីសុខ ចម្រើនកើតមកពីទុច្ចរិត និងសុចរិត ។
-អត្ថញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់ផល ដូចជាស្គាល់ថា សេចក្តីទុក្ខបានមកពីការប្រព្រឹត្តទុច្ចរិត សេចក្តីសុខបានមកពីការប្រព្រឹត្តសុចរិត ។
-អត្តញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់ខ្លួន គឺស្គាល់តួនាទីរបស់ខ្លួនថា អញជាមាតាបិតា គ្រូអាចារ្យ មេបញ្ជាការ ឬជាអ្នកដឹកនាំ ត្រូវមានតួនាទីទូន្មានប្រៀនប្រដៅ បង្ហាត់បង្ហាញ ដឹកនាំបង្គាប់ បញ្ជាអ្នក ដែលជាកូន-សិស្ស ជារេហ៍ពល ឲ្យធ្វើយ៉ាងនេះ ធ្វើយ៉ាងនោះ ។ល។ អញជាសិស្ស ជាប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវមានតួនាទីគោរព ប្រតិបត្តិតាមយ៉ាងនេះ យ៉ាងនោះ មិនត្រូវរំលោភបំពានតួនាទីគ្នាឡើយ ។
-មត្តញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់ប្រមាណ ដូចជាស្គាល់បរិភោគប៉ុណ្ណេះឆ្អែតល្អម ប៉ុណ្ណេះ លើសពេក ប៉ុណ្ណេះខ្វះពេក ធ្វើការងាប៉ុណ្ណេះសមល្មម ប៉ុណ្ណេះច្រើនពេក ប៉ុណ្ណេះតិចពេក និយាយប៉ុណ្ណេះច្រើនពេក និយាយប៉ុណ្ណេះតិចពេក ស្គាល់ប្រមាណក្នុងការដេក ដើរ ឈរ អង្គុយ មើល ស្តាប់ គិត សួរ កត់ ។ល។
-កាលញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់ពេលវេលា ដូចជាស្គាល់ថា ពេលនេះគួរនិយាយ ពេលនេះមិនគួរនិយាយ ពេលនេះគួរធ្វើ ពេលនេះមិនគួរធ្វើ ។ល។
-បរិសញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់បរិស័ទ ដូចជាស្គាល់ថា បរិស័ទនេះពេលអញចូលទៅត្រូវធ្វើកិរិយាយ៉ាងនេះ យ៉ាងនោះ គួរនិយាយយ៉ាងនេះ យ៉ាងនោះ។
-បុគ្គលញ្ញូតាៈ ភាពជាអ្នកស្គាល់បុគ្គល ដូចជាស្គាល់ថា បុគ្គលនេះគិតអាក្រក់ និយាយ អាក្រក់ និងធ្វើអាក្រក់ គឺជាមនុស្សពាលមិនគួរសេពគប់។ បុគ្គលនេះ គិតល្អ និយាយល្អ ធ្វើល្អជាបណ្ឌិតគួរសេពគប់រាប់រក ។
ធ-ជាអ្នកដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងពីការប្រឡងជ្រើសរើស ឬបោះឆ្នោត: អាចារ្យត្រូវបាន ជ្រើសតាំងពីការប្រឡងជ្រើសរើស ឬបោះឆ្នោតដែលមានការនិមន្ត អញ្ជើញរួមពីព្រះអនុគណ ព្រះចៅអធិការ គ្រូសូត្រស្តាំ្ដ-ឆ្វេង មន្ទីរ ឬការរិយាល័យធម្មការខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ឃុំ សង្កាត់ ព្រមទាំងមានការអញ្ជើញចូលរួមពីពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តនោះៗ ដោយសោមនស្សរីករាយ ។
ណ-ប្រការដែលអាចារ្យត្រូវជៀសវាង : ជាការពិតណាស់អាចារ្យអ្នកដឹកនាំគេ គួរជៀសវាង ពីអាចារ្យខុសទាំង ៤ យ៉ាងគឺ៨៦៖
១- អាចារ្យទិដ្ឋិ បានដល់ទិដ្ឋិ ៦២ ប្រការ បំប្រួញមកនៅត្រឹមពីរប្រការគឺ ៖
-សស្សតទិដ្ឋិ យល់ថា សត្វលោកទៀង ធ្លាប់កើតមកជាអ្វី ក៏នៅតែកើតមកដូច្នោះ ទៀត ឥតប្រែប្រួលអ្វីឡើយ ។
-ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ យល់ឃើញថា សត្វលោកកើតហើយ ស្លាប់ទៅវិញសូន្យ មិនកើតទៀតទេ។ កាលបើមានទិដ្ឋិទាំងពីរនេះនៅក្នុងខ្លួនហើយ បុគ្គលនោះ ប្រាកដជាហ៊ានធ្វើនូវអំពើ អាក្រក់ផ្សេងៗយ៉ាងសាហាវឃោរឃៅ មិនខានឡើយ ។
២- អាចារ្យតណ្ហា បានដល់តណ្ហា ១០៨ ដែលធ្វើឲ្យអាចារ្យនោះ ប្រព្រឹត្តលោភលន់ គិតតែ ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន មិនគិតដល់អ្នកដទៃឡើយ ។
៣- អាចារ្យមាន បានដល់មានៈធម៌ទាំង៣យ៉ាង ដែលមានក្នុងខ្លួនលោកអាចារ្យទាំងនោះគឺ៖
-សេយ្យោហមស្មីតិ មានោ មានៈថា អាត្មាអញជាបុគ្គលប្រសើរជាងគេ គ្មានអ្នកណាស្មើ ដូច្នេះ កុំទៅជិតគេ។
-សទិសោហមស្មីតិ មានោ មានៈថា អាត្មាអញជាបុគ្គលស្មើៗនឹងគេ មិនអន់ជាងគេទេ ដូច្នេះ កុំទៅជិតគេ។
-ហីនោហមស្មីតិ មានោ មានៈថា អាត្មាអញជាបុគ្គលមិនអន់ជាងគេដូច្នេះកុំទៅជិតគេ ។
៤- អាចារ្យឧប បានដល់ ឧបាទាន ការប្រកាន់នូវខន្ធទាំង ៥ គឺ រូប វេទនា សញ្ញា សង្ខារ និងវិញ្ញាណ ថាជារបស់ខ្លួន ឬការឆាប់ប្រកាន់ទោសផ្សេងៗចំពោះបុគ្គលដទៃ ។
ក្នុងនាមអាចារ្យជាអធិបតីគេក្នុងពិធីពុទ្ធសាសនា ក៏ដូចជា ពិធីទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ
មិនត្រូវឲ្យអ្នកដទៃ មានអ្នកភ្នួង ជាងថត ឬអ្នកចម្រៀងកាត់សក់ជាដើម មកបញ្ជាលើខ្លួនបានឡើយ
ប៉ុន្តែត្រូវស្តាប់មតិអ្នកដទៃណាមួយដែលគេជួយផ្តល់ដោយមានហេតុផលផងដែរ ។
៤.១.២ គុណសម្បត្តិរបស់អាចារ្យ
នៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើងតាំងពីបុរាណកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នកាល នឹងទៅអនាគតកាល តែងមានព្រះពុទ្ឋសាសនា ជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងសន្តានចិត្តកូនខ្មែរគ្រប់រូប ជាឃ្លាំងសំរាប់អប់រំ សីលធម៌ អោយមានចរិយាមារយាទថ្លៃថ្នូរ ដឹងខុសត្រូវ បាបបុណ្យ គុណទោស សព្វបែបយ៉ាងធ្វើ ឲ្យកូនខ្មែរបានស្គាល់ផ្លូវកសាងសន្តិភាព សាមគ្គីភាពនៅក្នុងសង្គមយ៉ាងប្រសើរបំផុត។ ម៉្យាងទៀត ព្រះពុទ្ឋសាសនា មានវិធីកម្មបែបផែនសម្រាប់អោយពុទ្ធបរិស័ទអនុវត្តន៍ ធ្វើទៅតាមពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ និងពុទ្ធានុញ្ញាតទៀតផង។ បណ្តាវិធីកម្មទាំងនេះ ទាមទារឲ្យយើងចេះដឹងអំពីទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនាឲ្យបានជ្រៅជ្រះ អ្នកចេះដឹងនេះឯង លោកហៅថាអាចារ្យ។ ឯអាចារ្យនោះ គឺជាបុគ្គលដែលមាន ៖
១. អាចារ្យត្រូវធ្វើខ្លួនឲ្យជាទីស្រលាញ់របស់សិស្ស ។
២.អាចារ្យត្រូវអប់រំខ្លួនឲ្យធ្ងន់ដោយសីលធម៌ និងគុណធម៌គួរជាទីគោរពបូជារបស់សិស្ស។
៣. អាចារ្យត្រូវអប់រំខ្លួនឲ្យល្អជាងសិស្សជានិច្ច ។
៤. អាចារ្យត្រូវឧស្សាហ៍ទូន្មានសិស្សមិនបណ្តោយឲ្យប្រព្រឹត្តខុសខូចផ្សេងៗ ។
៥. អាចារ្យត្រូវអត់ឱនពាក្យសំដី ។
៦. អាចារ្យត្រូវនិយាយពាក្យប្រៀនប្រដៅឲ្យមានហេតុផល មានប្រយោជន៍ ។
៧. អាចារ្យមិនត្រូវដឹកនាំសិស្សឲ្យប្រកបការមិនគួរផ្សេងៗ ។
១.សទ្ឋាសម្បត្តិ លោកទើបជឿការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះតថាគត ជឿកម្ម និងជឿផលកម្ម ព្រោះហេតុនោះ ទើបមិនលះបង់ភាពជាអ្នកស្វែងរកប្រយោជន៍ដល់សត្វទាំងឡាយ ដែលជាហេតុ នៃការត្រាស់ដឹងដោយប្រពៃ ។
២.សីលសម្បត្តិ ទើបលោកជាមនុស្សគួរស្រលាញ់សម្រាប់សត្វទាំងឡាយ ជាមនុស្សគួរគោរព និងគួរសរសើរ ជាអ្នកចោទ គឺតិះដៀលបាប ជាអ្នកប្រៀនប្រដៅ អត់ធន់ចំពោះការប្រៀនប្រដៅ។
៣.សុត្តសម្បត្តិ ទើបលោកជាអ្នករៀបរៀង កថាដែលជ្រៀលជ្រៅទាក់ទង នឹងបដិច្ចសមុប្បាទ ជាដើមបាន ។
៤.ចាគសម្បត្តិ ទើបលោកជាមនុស្សប្រាថ្នាតិច សន្តោស ស្ងប់ស្ងាត់ មិនច្រឡំ ។
៥.វិរិយសម្បត្តិ ទើបលោកជាអ្នកប្រារព្ធសេចក្តីព្យាយាមក្នុងការបដិបត្តិ ដើម្បីប្រយោជន៍ខ្លួន និង ប្រយោជន៍អ្នកដទៃ ។
៦.សតិសម្បត្តិ ទើបលោកជាអ្នកមានសតិតាំងមាំ ។
៧.សមាធិសម្បត្តិ ទើបលោកជាអ្នកមិនរាយមាយ មានចិត្តតាំងមាំ ។
៨.បញ្ញាសម្បត្តិ ទើបលោកដឹងច្បាស់បាន មិនភាន់ច្រឡំ ។
១.អត្តសុទ្ធិ លោកអាចារ្យត្រូវធ្វើខ្លួនឯងឲ្យបានស្អាត
ក-ត្រូវរៀបចំផ្នែកសោភណ្ឌភាព
-សម្លៀកបំពាក់ហូល ឬផាមួងចងក្បិន ពាក់អាវកុតកត្រង់ ឬសំលៀកបំពាក់អាវ
អាចារ្យ ខោអាចារ្យ ។
-ត្រូវរៀបចំសម្អាតខ្លួនឲ្យមានអនាម័យ ។
ខ-រៀបចំផ្នែកអត្តចរិកឲ្យបានស្អាត
-មានគំនិតគិតល្អជាប្រក្រតីមិនគិតព្យាបាទអ្នកដទៃ មិនគិតយល់ខុសលើបាបបុណ្យ គុណទោស ។
-មានសំដីនិយាយល្អជាប្រក្រតី មិននិយាយកុហក មិននិយាយញុះញង់ ចាក់ដោត ស៊កសៀត បំបែកបំបាក់សាមគ្គីអ្នកដទៃ មិននិយាយត្រគោះបោះបោក មិននិយាយ រោយរាយឥតប្រយោជន៍ ។
-មានការធ្វើអំពើល្អជាប្រក្រតី មិនសំលាប់សត្វ បំបាត់ជីវិតអ្នកដទៃ មិនលួចប្លន់កេង បន្លំ ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ មិនសេពកាមគុណចំពោះបុរស-ស្ត្រី ដែលមានម្ចាស់ហួង ហែងរក្សា ។
២.បរិសុទ្ធិ ដឹកនាំអ្នកដទៃឲ្យបានស្អាតដូចខ្លួនដែរ ស្អាតដោយកាយ ស្អាតដោយវាចា ស្អាត ដោយចិត្ត ដោយកុសលកម្មបថ ១០ ។
៣.កតញ្ញូ ជាអ្នកដឹងគុណចំពោះអ្នកដទៃដែលបានធ្វើហើយដល់ខ្លួន ។
៤.សង្គហៈ ជាអ្នកមានចិត្តមេត្តា ករុណា ជួយសង្គ្រោះដល់អ្នកដទៃ ដោយសង្គហៈវត្ថុទាំង៤ យ៉ាង៖
-ទាន ឲ្យនូវសំពត់គ្រឿងសំលៀកបំពាក់ផ្សេងៗឲ្យនូវបាយ ទឹក នំចំណីផ្សេងៗឲ្យនូវទី ដេក ទីអង្គុយផ្សេងៗ ឲ្យនូវថ្នាំកែរោគផ្សេងៗ ។
-បិយវាចា ពោលពាក្យជាទីស្រលាញ់ចំពោះអ្នកដទៃ ។
-អត្ថចរិយា ប្រព្រឹត្តធ្វើនូវអំពើជាប្រយោជន៍ចំពោះអ្នកដទៃ ។
-សមានត្តតា ការមិនប្រកាន់ខ្លួន ។
ឃ-អាចារ្យត្រូវប្រកបដោយអង្គទាំង ៤យ៉ាងទៀតគឺ
១.សុ ត្រូវជាអ្នកប៉ិនស្តាប់យកចំណេះដឹង
២.ចិ ត្រូវជាអ្នកប៉ិនត្រិះរិះពិចារណាហេតុផល
៣.បុ ត្រូវជាអ្នកប៉ិនឆ្ងល់សួរអ្នកចេះដឹង
៤.លិ ត្រូវជាអ្នកប៉ិនកត់ត្រា ឬចំណាំទុក
ង-អាចារ្យត្រូវមានព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ និងសង្គហៈធម៌ ៥ សម្រាប់សង្គ្រោះសិស្ស
ក-ព្រហ្មវិហារធម៌ ៤
១.មេត្តា ការរាប់អានសិស្ស ឬអ្នកដទៃ
២.ករុណា ការអាណិតអាសូរចំពោះសិស្ស ឬអ្នកដទៃ
៣.មុទិតា មានចិត្តទោរទន់ចំពោះសិស្ស ឬអ្នកដទៃ
៤.ឧបេក្ខា មានចិត្តជាកណ្តាលមិនលំអៀង ។
ខ-សង្គហៈធម៌ ៥
១.ដឹកនាំសិស្ស ឬអ្នកដទៃឲ្យធ្វើល្អ
២.បង្ហាត់បង្រៀនសិស្ស ឬអ្នកដទៃឲ្យចេះដឹងនូវចំណេះល្អៗ
៣.ប្រៀនប្រដៅឲ្យបានដឹងល្អ ក្នុងសិល្ប៍សាស្ត្រគ្រប់យ៉ាង
៤.លើកតម្លើងសិស្សក្នុងទីប្រជុំជន មិត្តនឹងអាចារ្យ
៥.ការពារសិស្សក្នុងទីទាំងពួង ។
៤.២ .ចំណុចអវិជ្ជមានរបស់អាចារ្យ
៤.២.១ គុណវិបត្តិរបស់អាចារ្យ
អ្វីដែលទាំងអស់គ្នា ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់នោះ គឺបញ្ហាវិបត្តិអាចារ្យ។ កន្លងមកសម្តេចអគ្គ មហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ធា្លប់មានប្រសាសន៍ សម្តែងក្តីបារម្ភចំពោះវិបត្តិអាចារ្យ៩០ ដែលអាចកើតមានដោយយថាហេតុ។ សម្តេចមានប្រសាសន៍ បន្ថែមទៀតថា «ចូរកុំគិតថានេះ ជារឿងតូចតាចឲ្យសោះ»។ តើមានហេតុការណ៍អ្វីខ្លះដែលនឹង នំាឲ្យមានវិបត្តិអាចារ្យ? គួរគប្បីជា្របថា វិបត្តិអាចារ្យ និងវិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា គឺមានអត្ថន័យប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ ក្នុងន័យនេះយើងលើកបញ្ហាខ្លះ ដែលនាំឲ្យមានវិបត្តិអាចារ្យដូចតទៅ៩១៖
ក-កង្វះសមត្ថភាព
អាចារ្យ ពុំមានសមត្ថភាព បំពេញវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួនឲ្យបានពេញលេញ និងត្រឹមត្រូវដូចជា៖
-ដឹកនាំធ្វើកម្មវិធីផ្សេងៗ ដោយស្មានៗ អត្តនោម័តិ ធ្វើត្រូវក៏មិនដឹងធ្វើខុសក៏មិនដឹង ធ្វើ ទាំងប្រថុយប្រថានដោយមិនផ្អែកទៅលើក្បួនខ្នាតជាមូលដ្ឋាន ។
-សីលធម៌មិនល្អ មានផឹកស្រា ឈ្លោះទាស់ទែងគ្នាជាមួយអ្នកស្រុក, កំណាចឃោរឃៅ ។
-លោភលន់កេងប្រវ័ញ្ច ចង់មានចង់បានហួសហេតុ ។
-បង្គាប់ឲ្យម្ចាស់ដើមការផ្តល់នូវវត្ថុភស្តុភារលុយកាក់តាមហាងឆេងដែលខ្លួនជាអ្នកកំណត់
-ទម្លាក់តម្លៃខ្លួនឲ្យក្លាយមកជាទំនិញ តាមរយៈកាត់ថ្លៃ បើអាចារ្យក្លាយជាទំនិញគេតថ្លៃបាន នោះ មិនយូរ មិនឆាប់ និងកើតមានវិបត្តិអាចារ្យ ។
-បង្កវិវាទជម្លោះទំនាស់ បង្អាប់គ្នា ប្រជែងគ្នា ចង់ឈ្នះ ចង់ចាញ់គ្នា ដើម្បីដណ្តើមផល ប្រយោជន៍ នឹងនាំឲ្យសាបសូន្យខ្លួនឯង ហើយមហាជនដកជំនឿទុកចិត្ត បែកបាក់គ្នា បាត់បង់សាមគ្គីភាពនៅក្នុងសហគមន៍ ។
ខ-ទំនាស់វិបត្តិរវាងអាចារ្យផ្លូវការ និងអាចារ្យផ្លូវកាត់
តាមឮៗមកថា បន្តិចទៀត និងកើតមានអាចារ្យផ្លូវការដែលបានទទួលសញ្ញាប័ត្រ តែងតាំង
ជាផ្លូវការឲ្យឡើងឋានៈ ជាអាចារ្យពេញលក្ខណៈ។ ពេលនោះ អាចារ្យផ្លូវការមានសញ្ញាប័ត្រនឹងមាន
មោទនភាពឡើងអំណួតហើយ លើកអត្តភាពខ្លួនឯង អួតអាងពើងទ្រូងប្រាប់មហាជនថាខ្លួនជា អាចារ្យ មានសញ្ញាប័ត្រ ដើម្បីឲ្យសហគមន៍ជឿជាក់មកលើខ្លួនដែលមានគ្រប់លក្ខណៈសម្បត្តិជាអាចារ្យពេញលេញ។ អ្នកផងគួរតែជ្រាបថា សម្តីអំណួតក្អេងក្អាងនេះ ពិតជាប៉ះទង្គិចទៅដល់ អាចារ្យផ្លូវកាត់ ដែលគាត់ពុំមានវាសនា និងពុំមានលទ្ធភាពបានមករៀនវគ្គវិក្រិតការដើម្បីបាន ទទួលសញ្ញាប័ត្រដូចគេនោះ ក៏កើតមានការថ្នាំងថ្នាក់ ហើយយូរៗទៅមើលមុខគ្នា មិនត្រង់ជាមួយ អាចារ្យផ្លូវការ ឈានទៅដល់ការបែកបាក់គ្នា ជាយថាហេតុ ។
គ-ជាតិតែមួយ តែប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីរ
ពិធីបុណ្យក្នុងសាសនាក្តី ក្នុងមង្គលការក្តី ក្នុងពិធីជាប្រពៃណីក្តី អាចនឹងឈានទៅដល់ការ
ខុសប្លែកគ្នាកាន់តែឆ្ងាយទៅៗរហូតដល់ « ខ្មែរមួយប្រពៃណីពីរ-បី » ជាហេតុធ្វើឲ្យអត្តសញ្ញាណ ជាតិរង្គោះរង្គើ។ កាលណាមានភាពទន់ខ្សោយខាងវិស័យនេះហើយ មិនយូរមិនឆាប់ នឹងមាន សាសនាផ្សេងទៀត ចូលមកជ្រៀតជ្រែកដូចដើមពោធិ៍ ឬបញ្ញើក្អែកនៅលើរុក្ខជាតិណាមួយ... តើវា និងមានផល វិបាកបែបណានោះ? អស់លោកពិតជានឹងបានជា្រប ។
ឃ-ធម្មយុត្តិកនិកាយ និង មហានិកាយ
កន្លងទៅប្រមាណជាងកន្លះសតវត្ស និកាយទាំងពីរក្នុងពុទ្ធសាសនា ក៏មានទំនាស់វិបត្តិ ពីរឿងកាន់បាត្រ ស្ពាយបាត្រ កាន់លុយ មិនកាន់លុយ អានធម៌ជាភាសាបាលីចេញសំឡេងខុសគ្នា ឃ្លុំចីពរខុសគ្នា។ ទំនាស់នេះ កាលមុនឈានដល់ការបោកក្បាលគ្នានឹងបាត្រ ពេលបិណ្ឌបាត្រជួប គ្នាម្តងៗ ទម្រាំស្រុះស្រួលគ្នាវិញនោះ ត្រូវស៊ីអស់ពេលច្រើនឆ្នាំបង្គួរដែរ ។
ង-អសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ
ជាមួយនឹងពេលវេលា ផ្នត់គំនិតមនុស្សមានការអភិវឌ្ឍន៍ ដោយងាកឃ្លាតចេញឆ្ងាយបន្តិច ម្តងៗពីសច្ចៈ ខន្តី ផ្តោតទៅរកកិលេសតណ្ហាមានជាអាទិ៍ អភិជ្ឈា ឧបាទាន លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ដែលជាមេបាបធម៌ នាំមនុស្សឲ្យលិចលង់ក្នុងសង្សារទុក្ខមិនចេះចប់។ បច្ចុប្បន្ននេះ អាចារ្យ ឬគណៈអាចារ្យលែងមានគុណធម៌ដូចអាចារ្យពីដើម ដូចបានពោលខាងលើនោះទៀតហើយ។ អាចារ្យក្នុងសហសម័យនេះ នាំគ្នាលៃច្នៃវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួនឲ្យទៅជា ៖
-មុខរបរមួយយ៉ាងពេញបន្ទុក
-ការចងក្រងអ្នកដែលមានអាជីពប្រហែលគ្នា ឲ្យទៅជាកម្រងខ្សែរយៈប្រមូលផ្តុំមួយក្នុងនោះមានអ្នកសម្អាង អ្នកភ្លេច អាចារ្យ អ្នកផ្លូវចៅមហា អ្នកថតរូប ចុងភៅ មីក្រូ ។ល។
-ការចល័តខ្លួនចេញពីជនបទមករកទីក្រុងដើម្បីស្វែងរកលាភបានច្រើនជាងស្រុកស្រែ
-តាំងទីស្នាក់ការនៅតាមវត្តអារាមធំៗ
-ការកាត់ថ្លៃ ពី ៤០ $ ទៅ៧០ $ ទៅ ៨០ $ ក្នុង ១ (រោង)
ការកើបប្រមូលភស្តុភារបណ្ណាការ ដែលម្ចាស់ពិធីយកមកចាត់ចែងក្នុងពិធីសែនព្រេនជូន ផ្លែឈើតូច ផ្លែឈើធំ សែនក្រុងពាលី ទោះបីម្ចាស់សាមីដើមការអង្វរសុំទុកខ្លះ ដូចជាផ្លែឈើ មាន់ ស្ងោរ ក្បាលជ្រូក នំគម នំអន្សមក៏មិនព្រម ដោយពន្យល់តបមកវិញថា ក្នុងពិធីជាមង្គលគេមិនឲ្យ វត្ថុ «ដែល» ឬ «សំណល់» យកទៅធ្វើពិធីផ្សេងក្រោយទៀតឡើយ ហើយក៏ស្រវាប្រមូលដាក់ថង់ ដាក់កន្ត្រកឲ្យ ប្រពន្ធកូនយកទៅទុកឯផ្ទះរបស់ខ្លួនតែម្តងទៅ ។
ច-អសកម្មរបស់អាចារ្យ
កាលពីជំនាន់ដើម អាចារ្យមានតួនាទីសកម្ម គឺមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការដឹកនាំធ្វើពិធីអ្វីៗ បានទៅតាមសមត្ថភាព និងការចេះចាំរបស់គាត់ ព្រោះនៅក្នុងពិធីនីមួយៗ គ្មានអ្នកណាចេះ ដឹង ជាងគាត់ឡើយ។ ប៉ុន្តែមកដល់សម័យនេះ លោកអាចារ្យត្រូវរណបនឹងសភាពការ (ពិសេសក្នុង មង្គលការ) សូមលើកឧទាហរណ៍ខ្លះៗមកបញ្ជាក់ ៖
-អ្នកថតបពា្ឈប់ដំណើរពិធីរបស់អាចារ្យ ដើម្បីថតយករូបឲ្យបានច្រើន
-នៅទីក្រុងអាចារ្យជនបទត្រូវបង្ខំចិត្តជម្រុះចោលពិធីមួយចំនួន ដើម្បីតម្រូវតាមចិត្តអ្នកដើម ការឲ្យសមស្របនឹងពេលវេលាអាពាហ៍ពិពាហ៍ដែលបង្រួញឲ្យនៅខ្លីតែមួយព្រឹក។
ពិធីក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍នៅក្រុងមួយចំនួន ត្រូវបានអ្នកផ្សេងមកចាត់ចែងចំនួសដូចជា ៖
-ពិធីនាំកូនក្រមុំកូនកម្លោះ ដើរកំសាន្តតាមសួនច្បារសាធារណៈ
-ពិធីកាត់នំដែលមានពិធីករមួយផ្សេង ដឹកនាំធ្វើដោយបានកម្រៃខ្ពស់ជាងអាចារ្យ
-នៅជនបទ លោកអាចារ្យត្រូវបានក្មេងៗ យុវជនមករំខានរារាំងមិនឲ្យធ្វើពិធីផ្សេងៗក្នុង ពេលយប់ ដូចរៀបផ្លែឈើ កាត់ស្លឹក បេះល័ក្ខ បុកល័ក្ខ ធ្វើធ្មេញបំពេញល័ក្ខ អង្គុយអង្កររាប ។ល។ ហើយឆក់យកមីក្រូទៅរាំលេងសប្បាយ ។ល។
តាមការស្រាវជ្រាវអាចារ្យមានវិបត្តិផ្សេងៗ ដូចជាវិបត្តិក្នុងលទ្ធិ វិបត្តិធនធាន និងវិបត្តិមុខងារ៩២ ៖
វិបត្តិក្នុងលទ្ធិ នៅក្នុងពិធីកម្មនីមួយៗ អាចារ្យមិនអាចចែកពិធីកម្មឲ្យដាច់ពីគ្នាថា តើពិធីកម្ម ណាតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនា? ពិធីកម្មណាជាព្រហ្មញ្ញសាសនា? ពិធីកម្មណាជាព្រះពុទ្ធសាសនា មហាយាន?។ នៅក្នុងពិធីកម្មនីមួយៗ ដែលបានប្រារព្ធធ្វើអាចារ្យខ្លះ ពុំបានពន្យល់ហេតុផលឲ្យ បានដូចគ្នា ត្រឹមត្រូវតាមបវេណីនោះទេ អាចារ្យខ្លះបកស្រាយយ៉ាងនេះ អាចារ្យខ្លះបកស្រាយយ៉ាង នោះ ខ្វះការយល់ដឹងស្របតាមបវេណី។ ពីធីខ្លះប្រារព្ធធ្វើដោយចម្រុះលទ្ធិ អាស្រ័យតាមចិត្តនៃ សាមីពិធី ដែលជាហេតុនាំឲ្យអាចារ្យភាន់ភាំងភ្លេច ឬរំលងវិធានបវេណីរបស់ខ្លួន ហើយមានពេល ខ្លះអាចារ្យដឹកនាំ ក្នុងពិធីដែលមានលទ្ធិចម្រុះនោះទាំងលទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន និងលទ្ធិដទៃដោយមិនដឹងខ្លួន ព្រោះហេតុដូម្តេច? ព្រោះអាចារ្យនៅមានវិបត្តិ ផ្នែកធនធានទៀត ។
វិបត្តិធនធាន នេះកើតមានដោយសាររបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុលពត ដែលធ្វើឲ្យធន ធានមនុស្សក្នុងសង្គមខ្មែរវិនាសស្ទើរផុតពូជ ហើយអាចារ្យក៏មានការបាត់បង់ធនធានអាចារ្យស្ទើរ តែអស់ទៅដែរ។ អាចារ្យខ្លះបានបួសរៀនសាលាបាលីរង ឬមធ្យម លុះសឹកទៅក៏ទៅធ្វើជាអាចារ្យ ខ្លះទៀតនោះ សិក្សាធម៌អាថ៌តាមសៀវភៅដោយខ្លួនឯង និងព្រមទៅដោយកិច្ចប្រតិបត្តិផងនោះ ក៏ត្រូវគេជ្រើសតាំងឲ្យធ្វើជាអាចារ្យ។ អាចារ្យទាំងអស់នេះ អាចារ្យខ្លះ ក៏បានសិក្សាស្រាវជា្រវតាម ក្បួនតម្រាផ្សេងៗ ដើម្បីយល់ដឹងអំពីហេតុផល នៃពិធីនីមួយៗបានច្បាស់លាស់។ ចំណែកខ្លះទៀត នោះ ក៏ពុំបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ ឲ្យដឹងអំពីហេតុផលនៃពិធីច្បាស់លាស់ទេ។ អាចារ្យខ្លះ មានវត្ត បដិបត្តិខ្ជាប់ខ្ជួននោះ នឹងមានសេចក្តីចម្រើនអំពីវិជ្ជាអាចារ្យនេះ។ ដោយហេតុនេះ ទើបអាចារ្យមាន វិបត្តិមុខងារបន្ថែមទៀត ។
វិបត្តិមុខងារ នៅពេលដែលខ្វះការយល់ដឹង មុខងារនៃអាចារ្យក៏ថយចុះ អាចារ្យដែលបានសិក្សាស្រាវជា្រវបានច្រើន យល់ដឹងខ្ពស់ក្នុងវិជ្ជាអាចារ្យ ក៏ត្រូវគេពឹងពាក់អញ្ជើញឲ្យជួយដឹកនាំក្នុង ពីធីធំៗ មានពិធីសម្ភោធសមិទ្ធិផលផ្សេងៗ ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍...ជាដើម។ អាចារ្យណាដែលយល់ ដឹងសមគួរ ក៏ត្រូវគេអញ្ជើញឲ្យធ្វើជាអ្នកដឹកនាំក្នុងពិធីសមល្មម មានពិធីបុណ្យសង្ឃតាទក្ខិណាទាន ពិធីបុណ្យបច្ច័យបួន...ជាដើម។ ចំណែកអាចារ្យណាដែលមានការយល់ដឹងទាប ក៏មានគេអញ្ជើញ ពឹងពាក់ក្នុងពិធីបុណ្យសព ដូចជាអាចារ្យយោគីជាដើម។ សព្វថ្ងៃវិជ្ជាអាចារ្យពុំទាន់ពង្រឹង និង ពង្រីកបន្ថែមនៅឡើយទេ។ ព្រោះហេតុនោះ អាចារ្យតាមភូមិស្ថាន និគមជនបទនៅមានការខ្វះខាត ជាច្រើន ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យអាចារ្យខ្លះ មានការចេះដឹងតិចតួចនោះ ទៅកាន់ពិធីធំៗថ្លោះធ្លោយ បាត់បង់សញ្ញាណបវេណីនៃពិធីកម្មតាមទំលៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដោយលាយឡំជាមួយបវេណីនៃពិធី កម្មរបស់ជាតិសាសន៍ដទៃ។ ការដឹកនាំមិនត្រឹមត្រូវនេះឯង ដែលធ្វើឲ្យមុខងាររបស់ខ្លួនថយចុះ រហូតដល់មានពាក្យសម្តីចេញពីអ្នកស្រុក អ្នកនិគមថា អាចារ្យបុណ្យ អាចារ្យខ្មោច មិនត្រូវយកមកដឹកនាំពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ទេ គប្បីយកអាចារ្យការ (អាចារ្យដែលចេះដឹងច្រើន) មកធ្វើ ពិធីវិញ ទើបកើតមង្គលសិរីសួស្តីដល់កូនប្រុសស្រី។ តាមពិតទៅ និយមអាចារ្យនេះ បើតាមការ ស្រាវជ្រាវពុំមានការបែងចែកអាចារ្យការ អាចារ្យខ្មោចអ្វីទេ ឲ្យតែមានការយល់ដឹងច្បាស់លាស់ មានសំនួនវោហារបាន ក៏មានអ្នកអញ្ជើញឲ្យទៅជួយដឹកនាំក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ ចំណែកអ្នកចេះ
ដឹងតាម លំដាប់ល្មម ក៏មានអ្នកអញ្ជើញឲ្យជួយដឹកនាំក្នុងពិធីតាមល្មមនោះទៅ ។
ជារួមមក ទោះជាយ៉ាងណា ក៏យើងអាចយកវិជ្ជាអាចារ្យដែលមានខ្លះៗមកនោះ ប្រើប្រាស់សម្រាប់បម្រើសង្គមខ្មែរមកដល់ពេលនេះបានដែរ ហើយយើងទាំងអស់គ្នា នឹងព្រមដោយអាចារ្យ ទាំងអស់ខិតខំយ៉ាងណា ចូលរួមជួយបំពេញបន្ថែមនូវចំណុចដែលនៅមានការខ្វះចន្លោះនោះឲ្យ បានសមស្រប ល្មមលៃលកប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីនីមួយៗក្នុងសង្គមជាតិយើងបានគ្រប់គ្រាន់ និង ពង្រីកបន្ថែមទៀតនូវវិជ្ជាអាចារ្យឲ្យកាន់តែសម្បូរ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសង្គមខ្មែរយើង និងបានជា ភិយ្យោភាពរៀងទៅ។
៤.៣. ផលវិបាកនៃការវិវត្តរបស់អាចារ្យ
ការវិវត្តមានពីរយ៉ាងគឺ ការវិវត្តឆ្ពោះទៅកាន់វឌ្ឍនភាព និងការវិវត្តធាក់ថយ៩៣ ៖
-ការវិវត្តឈានឡើងទៅកាន់វឌ្ឍនភាព គឺនាបច្ចុប្បន្ននេះ គេសង្កេតឃើញមានអាចារ្យកើត ច្រើនព្រោងព្រៀតនៅតាមវត្តអារាមនេះ គឺជាការវិវត្តបរិមាណ។ ប៉ុន្តែយើងកត់សំគាល់ឃើញថា នៅ ជនបទ អាចារ្យភាគច្រើន ពុំមានការតែងតាំងជាផ្លូវការឡើយ រីឯអាចារ្យជំនួយការរាយរងនោះ ឃើញមានចំនួនច្រើន នៅក្នុងពិធីបុណ្យ ដូចជា កឋិន បញ្ចុះសីមា ភ្ជុំបិណ្ឌ ចូលឆ្នាំ ។ល។ ចំពោះ សមត្ថភាពជំនាញក្នុងវិជ្ជាជីវៈវិញ នៅមានកំរិតទាបនៅឡើយ ។
-ការវិវត្តថយក្រោយ គឺយើងកត់សំគាល់ឃើញថា នៅសម័យបច្ចុប្បន្ន ដែលទស្សនៈសម្ភារៈ
និយមលូតលាស់ខ្លាំង រីឯសន្ទុះប្រណាំងប្រជែងចង់ឈ្នះចង់ចាញ់គ្នា ក៏លូតលាស់រីកចម្រើននៅគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន សូម្បីក្នុងសហគមន៍សាសនា ក៏បានទទួលរងឥទ្ធិពលនេះផងដែរ។ ដោយហេតុនោះ អធ្យាស្រ័យគ្នាល្អសាមគ្គីធម៌ក្តី សន្តោសការយោគយល់ធម៌សាមគ្គី ក៏កាន់តែរួញទៅៗហើយជំនួស មកវិញ ដោយលោកធម៌ដូចជាបានជំរាបខាងលើស្រាប់។ គេបណ្តែតបណ្តោយឲ្យទស្សនៈបែបនេះលូតលាស់រីកចម្រើនកាន់តែខ្លាំងនោះ អាចារ្យប្រភេទនេះ និងបាត់សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ កិតិ្កយស និងឥទ្ធិពល ហើយនៅទីបំផុតនឹងឈានទៅរកការអស់តម្លៃ ។
ឯផលវិបាកនេះវាមិនមែនមានតែប៉ុណ្ណោះទេ វាមានកត្តាជាច្រើនទៀតសំរាប់អាចារ្យដូចជា ៖
-កត្តាមនុស្ស មហាជននូវក្នុងកន្លែងមួយចំនួនមានការរើសអើង ប្រកាន់យ៉ាងមុតមាំមិនយក អាចារ្យដែលដឹកនាំធ្វើពិធីបុណ្យខ្មោចមកធ្វើជាអាចារ្យការឡើយ ដោយគេជឿថា អាចារ្យបុណ្យខ្មោច ដិតដាម ដោយឧបទ្រពចង្រៃ នាំមកអពមង្គលដល់ពិធីមង្គលការដល់គូរស្វាមីភរិយា។ អ្នកយល់ដូច្នោះ មិនសក្តិសម ជាអ្នកព្រះពុទ្ធសាសនាឡើយ ព្រោះមិនដឹងមិនយល់ពីត្រៃលក្ខណ៍ អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា ជាមនុស្សពោរពេញដោយធម៌ប្រមាទ មិនស្គាល់អំពីតំណើររបស់ជីវិត ជាតិ ជរា ព្យាធិ មរណៈ ពិសេសមិនយល់ពីកុសលកម្ម និងអកុសលកម្ម។ គប្បីជ្រាបថា ធ្វើបុណ្យខ្មោចក៏ជាកុសលកម្ម ក៏ជាមង្គល គឺមង្គលដល់អ្នករស់ និងដល់អ្នកស្លាប់។ ឯពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ក៏ជាមង្គលសំរាប់ដន្លងទាំងពីរ និងសំរាប់កូនប្រុសស្រីដែរ។ នេះជាការឡកឡឺយ ដល់អាចារ្យបុណ្យខ្មោចមាន តួអង្គ ឆាកកំប្លែងខ្លះ បោះផ្លែផ្កា ទៅនាំកូនក្រមុំ កូនកម្លោះមកចំអាសទឹក ការបែងចែកដាក់ជញ្ជាំងខ័ណ្ឌអាចារ្យ ខ្មោច និងអាចារ្យ ការ នេះផ្ទុះចេញមកពីទស្សនៈប្រកាន់ទិដ្ឋិមានៈ ជាការបំបែកបំបាក់ដើម្បី «មានអញអត់ឯង» ដើម្បីស្រវាយកលាភសក្ការៈធ្វើខ្លួនឲ្យឃ្លាតឆ្ងាយពីទស្សនៈ ចែករំលែកសេចក្តីសុខ និងផលប្រយោជន៍ដល់គ្នានឹងគ្នា ។
-កត្តាអប់រំ ដោយសង្គមកម្ពុជាយើងត្រូវរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុលពត បំផ្លិចបំផ្លាញស្ទើរតែទាំងស្រុងនូវធនធានអ្នកចេះដឹង និងគម្ពីរក្បួនច្បាប់ទម្លាប់បាត់បង់គ្មានសល់ ម្លោះហើយធនធានអាចារ្យនូវតិចតួចណាស់ អាចារ្យខ្លះក៏បានសិក្សារៀនសូត្រតាមក្បួនតម្រាបានច្រើន លោកអាចារ្យ ខ្លះ សិក្សាបានតិច ខ្លះទៀតក៏មើលតាមសៀវភៅដោយខ្លួនឯង ហើយក៏មានវ័យចាស់ភ្លេចមុខ ភ្លេច ក្រោយ ហើយក្បួនច្បាប់ពុំសូវសម្បូរការអប់រំផ្សព្វផ្សាយនូវមានកំរិត ដូច្នេះហើយធ្វើឲ្យអាចារ្យ ទទួលផលវិបាកខ្លាំង ដើម្បីរក្សាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរយើងឲ្យបានល្អ ។
-កត្តាសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុងកម្មវិធីនិមួយៗជួនកាលទៅម្ចាស់ដើមបុណ្យមានជីវភាពធូធារ យល់ពីទំនៀមទម្លាប់ផង ក៏តម្រូវឲ្យលោកអាចារ្យចាត់ចែងតាមលំដាប់លំដោយបានត្រឹមត្រូវទៅ។ ប៉ុន្តែ ម្ចាស់បុណ្យមិនសូវធូធារ តែងចង់ធ្វើបុណ្យកុសលកម្មមង្គលផ្សេងៗ លោកអាចារ្យក៏តម្រូវអធ្យា ស្រ័យតាមទៅ ម្លោះហើយពុំបានហូរហែសព្វគ្រប់ប៉ុន្មានទេ ធ្វើឲ្យលោកអាចារ្យចោលក្បួនច្បាប់ ទំនៀមទម្លាប់ខ្លះ សម្រួលដល់អ្នកសាមីកម្មទៅ ។
-កត្តាតំបន់នូវក្នុងទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរយើងពុំសូវមានលក្ខណៈត្រូវគ្នាប៉ុន្មានទេ ព្រោះនិយមទៅតាមតំបន់និមួយៗ មិនបានយកច្បាប់ជាធំដោយសាតែលោកអាចារ្យខ្លះគាត់មិនយល់ដឹងបានច្បាស់លាស់ត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ម្លោះហើយក៏ធ្វើតាមគ្នាតៗមក។ តាមអត្តនោម័តិ យល់ ឃើញរៀងខ្លួន ធ្វើរបៀបនេះយូរៗទៅនាំឲ្យបាត់បង់នូវវប្បធម៌ ប្រពៃណីដ៏ល្អរបស់យើងពុំខាន ។
-កត្តាសង្គម ដោយសង្គមខ្មែរយើងអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាស្ទើរតែ៩០ភាគរយ ប្រជាពល រដ្ឋខ្មែរចូលចិត្តធ្វើបុណ្យច្រើន ហើយប្រកាន់យកនូវទំនៀមទម្លាប់ល្អ គឺការតបស្នងសងគុណដល់ អ្នកមានគុណមានមាតាបិតាជាដើម ម្លោះហើយលោកអាចារ្យទទួលការអញ្ចើញ ជាអធិបតីច្រើន កន្លែងទទួលបុណ្យខ្លះ ទទួលមង្គលការខ្លះ ពិធីផ្សេងៗខ្លះទៀតមើលទៅឃើញថា អាជីពអាចារ្យច្រើន ហេតុនេះហើយលោកអាចារ្យគាត់ធ្វើកាត់ខ្លីៗ ព្រោះប្រញាប់ទៅកន្លែងមួយទៀត ពុំបានត្រឹមត្រូវ ល្អសព្វគ្រប់ នេះជាផលវិបាកធ្វើឲ្យប្រពៃណីល្អរបស់យើងចេះតែបាត់ទៅបន្តិចម្តងៗ មិនយូរមិន ឆាប់ក្បួនច្បាប់នេះ នឹងសាបសូន្យព្រោះតែវិបត្តិអាចារ្យ ។
៧៦ -ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា ក្រមសីលធម៌អាចារ្យ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងទំនៀទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ទំព័រ ៩-១០
៧៧ - ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា ក្រមសីលធម៌អាចារ្យ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងទំនៀទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ទំព័រ ១៣ ។
៧៩ - សុត្តន្តបិដក អង្គុត្តរនិកាយ តិកនិបាត ទុតិយភាគ ភាគ ៤១ ទំព័រ ១៩៦ ។
៨៣ -ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា ក្រមសីលធម៌អាចារ្យ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងទំនៀទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ទំព័រ៣០ ។
៨៤ - ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា ក្រមសីលធម៌អាចារ្យ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងទំនៀទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ទំព័រ៣១ ។
៨៩ - ក្រសួងធម្មការនិងសាសនា ក្រមសីលធម៌អាចារ្យ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងទំនៀទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ទំព័រ៦-៧ ។
៩០ -ប្រសាសន៍សម្តេចតេជោ ថ្ងៃទី ២២ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៩ នៅសាលចតុមុខសម្ភោធសមិទ្ធិផល របស់ក្រសួងវប្បធម៌ ។
No comments:
Post a Comment