ជំពូកទី ៣
ព្រះពុទ្ធសាសនា និងអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ
ប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរបានចាប់បដិសន្ធិមានមកតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ហើយបានផ្លាស់ប្តូរវិវត្តរូបរាងខ្លួនម្តងបន្តិចៗទៅតាមសម័យកាល និងនិន្នាការសង្គមជាក់ស្តែង តែក៏មិនមែនផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុងតែម្តងដែរ។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ នូ វ៉ាន់បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ គឺមានដើមកំណើតចាប់ត្រឹមពីប្រវត្តិរបស់ព្រះថោង នាងនាគដែលជាស្តេចដំបួងគេបង្អស់នៃនគរគោកធ្លក។ សេ្តចទាំងពីរព្រះអង្គនេះបានស្រឡាញ់គ្នា និងបានរៀបរាជមង្គលដែលបង្កើតបានជាប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរតរៀងមក។ ចំណែកឯលោកអាចារ្យ ញាណ ភឿនបានមានប្រសាសន៍ថា ព្រះនាង សោមា (លីវ យី) ជាស្តេចនៃនគរគោកធ្លកបានចាញ់សង្រ្គាមជាមួយនឹងព្រាហ្មណ៍ម្នាក់នាមកៅ ណ្ឌិន្យ(ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន)។ ទោះជាព្រះនាងចាញ់សង្គ្រាម ប៉ុន្តែព្រះនាងជាក្សត្រីដែលមានភាពវៃឆ្លាតអាចញ៉ាំងឲ្យព្រាហ្មណ៍ទទួលយកនាងជាអគ្គមហេសី និងគោរពតាមប្រពៃណីអ្នកស្រុក។ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្សត្រទាំងពីរព្រះអង្គ ប្រទេសក៏មានការរីកចម្រើន វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីក៏បានចាប់ផ្តើមចាក់ឫសយ៉ាងមាំ ជាពិសេសប្រពៃណីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍តែម្តង។
ដោយប្រទេសមានការរីកចម្រើន វិស័យនានាក៏បានរីកលូតលាស់អនុញាតិឲ្យពាណិជ្ជករទាំងឡាយអាចធ្វើការជួញដូរឆ្លងសមុទ្រពីឥណ្ឌាមកកាន់នគរគោកធ្លកកាន់តែច្រើនឡើង។ ទន្ទឹមនឹងការរីកចម្រើនផ្លាស់ប្តូរផ្នែកមុខជំនួញ ក៏មានការលំហូរចូលនូវជំនឿសាសនា វប្បធម៌ផងដែរ។ជាការពិតការវិវត្តនៃសង្គមតាមរូបភាពខាងលើនេះបានកែប្រែទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកំពុងដំណើរការប្រើប្រាស់ ជំនឿ ដោយមិនដឹងខ្លួន។ ជាក់ស្តែងការកែប្រែមួយនៃប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរនៅសម័យអង្គរ។ តាមឯកសារត្រឹងងាបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងកំឡុងឆ្នាំ៨០២ នៃគ.ស មានព្រះរាជាមួយអង្គនាមជ័យវរ្ម័នទី២បានបង្រួបបង្រួមប្រទេសឲ្យផុតពីសង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងចេនឡាទឹក និងចេនឡាគោកឲ្យមកជាប្រទេសមហាអំណាចដោយប្រើសិវរាជពិធី និងបានស្តារប្រទេសឡើងវិញដែលសម្បូរទៅដោយវប្បធម៌ ប្រពៃណីជាពិសេសព្រហ្មញ្ញសាសនាពិធីធ្វើឲ្យប្រជារាស្ត្រគោរពជឿតាមយ៉ាងច្រើនលើសលុប ក្រោយមកនៅប្រហែលស.វទី១១ នៃគ.ស មានជម្លោះជំនឿសាសនាបានផ្ទុះឡើងរវាងព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនាព្រោះដោយសារមានការផ្លាស់ថ្នាក់ដឹងនាំដែលធ្លាប់ជឿជាក់លើព្រហ្មញ្ញសាសនា ទៅជាជឿជាក់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ ជម្លោះនេះបានធ្វើឲ្យការផ្លាស់ប្តូរប្រពៃណីខ្មែរគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាពិសេសប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ។ ដោយនយោបាយឈ្នះរបស់ព្រះបាទជ័វរ្ម័នទី៧ លោកបានអនុញ្ញាតឲ្យសាសនិកទាំងពីរអាចគោរពជំនឿសាសនារួមគ្នាទើបធ្វើឲ្យមានការច្របាច់ចូលគ្នារវាងជំនឿទាំងពីរនេះទៅក្នុងរាល់ពិធីកម្មផ្សេងៗក្នុងនោះក៏មានពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ដែរ។
៣.១ អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរសម័យបុរាណ
ខ្មែរជាប្រទេសសម្បូរបែប សម្បូរទាំងវប្បធម៌ អរិយធម៌ ប្រពៃណី សាសនា ប្រាសាទ ក្បាច់ក្បូចម្លាក់រចនា អក្សរសាស្ត្រពាសពេញផ្ទៃប្រទេស សមដូចដែលរាជរដ្ឋាភិបាលដាក់នាមឲ្យថា «ព្រះរាជាណាចក្រអច្ឆរិយៈ» Cambodia, Kingdom of Wonder។ ភាពសម្បូរបែបនេះហើយបានបង្ករលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការចងក្រង ប្រមូលផ្តុំចាក់គ្រឹះប្រពៃណីមួយដែលគ្មានសាសន៍ដទៃដូចឡើយ ជាឧទាហរណ៍ ប្រពៃណីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរសម័យបុរាណ បានផ្សាយទៅគ្រប់ច្រកឡ្ហកនៃទឹកដីរាជាណាចក្រខ្មែរ ហើយប្រជាជនទាំងនោះ ក៏ត្រេកអរសោមន្សនឹងទទួលយកមកអនុវត្តតៗគ្នារៀងមកដល់សព្វថ្ងៃ។ នៅក្នុងសម័យបុរាណកិច្ចរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មានលក្ខណៈសំខាន់ និងជាពិធីធំជាងគេមួយក្នុងចំណោមពិធីធំៗដទៃទៀត ព្រោះពិធីនេះប្រព្រឹត្តទៅមានរយៈពេលយូរថ្ងៃរហូតដល់៧ថ្ងៃឯណោះ និងមានរបៀបវារៈច្រើនថែមទៀតក្នុងដំណើរការ ដូចជា ពិធីចែចូវ ពិធីដេញពេលា ពិធីហែកំណត់ ពិធីសែនក្រុងពាលី ពិធីសូត្រមន្ត ពិធីកាត់សក ពិធីធ្វើធ្មេញ ពិធីកាត់អំបោះ។ល។
ខ្មែរបុរាណលោកមានភាពវៃឈ្លាសណាស់ ទោះដឹងថាពិធីមង្គលការនេះមិនអាចកាត់ផ្តាច់ព្រហ្មញ្ញសាសនាចេញបានក៏ដោយ ក៏លោកខិតខំប្រឹងប្រែងរកវិធីបញ្ជ្រាបចូលនៃទ្រឹស្តីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោកអាចារ្យ ញាណ ភឿន, ព្រោះលោកបានយល់យ៉ាងច្បាស់ថាមានតែព្រះពុទ្ធសាសនាទេដែលសម្តែងអំពីសច្ចធម៌ ធម៌គ្មានការប្រែប្រួលទៅតាមកាលៈទេសៈ គឺពិតជារៀងរហូត។ ហេតុនេះហើយយើងឃើញមានពិធីយ៉ាងច្រើនក្នុងពិធីមង្គលការខ្មែរមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង ពិធីក្រុងពាលី ការឲ្យពរជ័យ ពិធីដេញពេលា ពិធីសូត្រមន្ត ពិធីធ្វើធ្មេញ ពិធីកាត់អំបោះជាដើម។
ក/. ការជ្រើសរើសគូស្រករ
ក្នុងពេលផ្តល់បទសម្ភាសន៍ លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ នូ វ៉ាន់ បានឲ្យដឹងថា ទំនៀមជ្រើសគូស្រករ ខ្មែរបានប្រតិបត្តិយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ព្រោះលោកគិតថាជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍ទទួលបានសុភមង្គលឬអត់ វាអាស្រ័យទាំងស្រុងទៅលើការជ្រើសរើសគូស្រករនេះ បើរើសចំអ្នកឧស្សាហ៍ព្យាយាមនាំឲ្យគ្រួសារគេរីកចម្រើន តែបើរើសប៉ះចំអ្នកខ្ចិលច្រអូស មនុស្សខាតលក្ខណ៍វិញនឹងនាំឲ្យសុនស៊យ អន់ថយដល់គ្រួសារជាមិនខាន។ ហើយការជ្រើសរើសគូស្រករនេះទៀតសោតវាពិបាកខ្លាំងណាស់ប្រៀបដូចជាការរាវរកម្ជុលក្នុងទឹកសមុទ្រយ៉ាងនោះដែរ ពុំងាយនឹងរកឲ្យឃើញឲ្យត្រូវទាន់ចិត្តឡើយ។
ដោយភាគច្រើន មានតែមាតាបិតាឬចាស់ទុំទេដែលអាចផ្ទុកផ្តាក់ ចាត់ចែងកូនចៅខ្លួនឲ្យទៅអ្នកនេះឬអ្នកនោះបាន ព្រោះគេជឿថាពួកលោកជាអ្នកមានបទពិសោធន៍ច្រើន ធ្លាប់ឆ្លងកាត់គ្រប់រឿងដែលកូនចៅនឹងត្រូវដើឆ្លងតាមក្រោយដែរ។ ការរៀបចំសម្រេចផ្ទុកផ្តាក់ពីឪពុកម្តាយដោយមិនបានសួរយោបល់ពីកូនៗ ជួនកាលក៏ទទួលបានសេចក្តីសុខសុភមង្គលពិត តែជួនកាលក៏បានក្តីទុក្ខទៅវិញព្រោះហេតុថានៅក្នុងបុរាណកាល កូនចៅតែងយល់ស្របតាមសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់ឪពុកម្តាយ មិនហ៊ានប្រកែកតបត ទើបចេះតែទ្រាំរស់នៅជាមួយគ្នាដោយអំណត់ទៅ សមដូចពាក្យបុរាណខ្មែរពោលថា «នុំមិនធំជាងនាឡ»។ តែនាមយុគសម័យនេះ នុំវាធំជាងនាឡហើយមានន័យថា គេចេះស្វែងរកដៃគូដោយខ្លួនគេ មិនចាំបាច់ឪពុកម្តាយលូកដៃឡើយ គេចង់បានសេរីភាព មិនចង់ស្ថិតនៅក្នុងគំនាបរបស់អាណាព្យាបាលទៀតឡើយ។
ការជ្រើសរើសដោយខ្លួនឯងបែបនេះក៏ជាការប្រថុយថានដែរ ជាការពិតវាមានលក្ខណៈសេរី និងឯករាជ្យនិយមពិតមែន តែវាផុសស្រួសនឹងជួបបញ្ហាណាស់ព្រោះទឹកចិត្តយុវវ័យឈាមរាវ មិនសូវបានគិតគ្រប់ជ្រុងជ្រោយឡើយ គេប្រទះអ្វីស្រឡាញ់នឹង ហើយក៏ផ្លាស់ប្តូរចិត្តលឿនៗដែរ។ ដូច្នេះវិធីជ្រើសរើសដាច់ដោយឡែកទាំងពីរនេះពុំត្រូវយកមកប្រើឡើយនៅក្នុងសម័យសកលភាវូបនីយកម្មនេះ គេគប្បីត្រូវមានការចូលរួម គឺការចូលរួមរវាងអ្នកមានបទពិសោធន៍ (ឪពុកម្តាយ) និងសាមីខ្លួនផ្ទាល់ទើបអាចរុករកឃើញសុភមង្គលពិតៗ។
លោកព្រឹទ្ធាចារ្យបានបញ្ជាក់ទៀតថា ដើម្បីកុំឲ្យការជ្រើសរើសគូស្រករជាការផ្សងសំណាងតទៅទៀត ទំនៀមបុរាណខ្មែរតែងមើលលក្ខណៈមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖
- មើលពូជពង្សវង្សត្រកូល (ពូជល្អ កូនក៏ល្អដែរ)
- កូនប្រុសស្រីត្រូវជាអ្នកមានអាយុគ្រប់វ័យការ (ចាប់ពីអាយុ ១៨ឡើងទៅ)
- ឆ្លងកាត់ការអប់រំយ៉ាងហោចណាស់ថ្នាក់ទី ៩
- ជាអ្នកមានចំណេះដឹង និងជំនាញពិតប្រាកដមួយ
- មានចរិតឫកពារល្អសមរម្យ ចេះស្គាល់ចាស់ទុំ ចេះបាទចាស៎
- ជាអ្នកពោលពាក្យពិត
- ជាអ្នករហ័យរហួន ធ្វើការមិនទំនេដៃ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងមានអំណត់
- ជាអ្នកធ្លាប់បានបួយរៀន បានដល់នូវសីល៥ជាដើម
- ជាអ្នកមានកតញ្ញូកតវេទីចំពោះជនជុំវិញខ្លួន
- ជាអ្នកមិនលេងល្បែងទាំងបី មានល្បែងស្រី ល្បែងស្រា និងល្បែងភ្នាល់ទាំងឡាយ
- ជាអ្នកមានរូបសម្បត្តិសមរម្យ មិនទាបពេក មិនខ្ពស់ពេក
- ជាអ្នកមិនឈឺច្រើន
បុព្វបុរសខ្មែរនាសម័យបុរាណលោកមានវិធីយ៉ាងពិសេសក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រករ សម្រាប់ផ្គូផ្គងឲ្យកូនចៅគាត់ វិធីរបស់លោកមានយ៉ាងច្រើនអនេក តែដែលសំខាន់ និងប្រើជាញឹកញាប់ជាងគេ គឺការសង្កេតមើលទៅលើសាវតាពូជពង្សវង្សត្រកូល និងសាមីខ្លួនផ្ទាល់ បើវង្សត្រកូលគេល្អ កូនចៅគេក៏ល្អដែរព្រោះកូននឹងទទួលបានគំរូល្អៗពីឪពុកម្តាយគេ។ ហើយបើចង់ដឹងថាអ្នកណាមួយល្អ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម ស្លូតបូត ឬខ្ជិលច្រអូស គឺគេមើលទៅលើទង្វើអ្នកនោះធ្វើរាល់ថ្ងៃនឹងដឹងថាល្អ ឬមិនល្អជាក់ជាមិនខាន ព្រោះថា «គំនិត បង្កើតពាក្យ ពាក្យបង្កើតសកម្មភាព សកម្មភាពបង្កើតទម្លាប់ ទម្លាប់បង្កើតចរិកឫពារ ចរិកឫកពារបង្កើតជោគវាសនារបស់ខ្លួនអ្នក» បើជារឿយៗគេគិតតែដេក មិនគិតខ្វល់ខ្វាយរកស៊ី និងនាំដល់វនាស តែបើគេធ្វើការ ព្យាយាមជារឿយៗទោះពេលខ្លះបរាជ័យក្តី ក៏គេនឹងទទួលបានជោគជ័យជាក់ជាមិនខាន។
ច្បាប់ដាស់តឿនក្រើនរំលឹករបស់អ្នកភិរម្យភាសា អ៊ូ ហៅ ង៉ុយ៖
ពូជខ្លៅមិនសូវប្រាជ្ញ ពូជកោងកាចមិនសូវស្លូត
ពូជត្រង់ៗរហូត ពូជភរភូតមិនផុតផៅ។
ឪពុកម្តាយស្លូតត្រង់ ចិត្តមិនចង់ឲ្យកូនខ្លៅ
ជេរវាយស្តីប្រដៅ ឲ្យកូនចៅបានចេះដឹង។
ខ/. ការបម្រើមាតាបិតាខាងស្រី
ទំនៀមមួយទៀតដែលខ្មែរយើងនៅតែបន្តបដិបត្តិមកដល់សព្វថ្ងៃ ទោះជាមានតិខ្លះថាវាអយុត្តិធម៌ ឬស៊ីខ្សែលើកូនប្រុសក៏ដោយ ក៏វិធីនេះមានលក្ខណៈល្អវិសេសច្រើន ព្រោះថា ការរើសគូស្រករប្រៀបដូចជាឲ្យមនុស្សខ្វាក់ដើរាវរកផ្លូវតែម្នាក់ឯងយ៉ាងនោះដែរ កម្រនឹងបានត្រឹមត្រូវ សមតាមបំណងប្រាថ្នាណាស់ ច្រើនតែខុស និងខកចិត្តស្តាយក្រោយ ដូច្នេះហើយគឺមានតែការឲ្យកូនប្រុសដែលនឹងត្រូវរៀបការ ទៅបម្រើមាតាបិតាខាងស្រីទេដែលអាចវាស់ស្ទង់សមត្ថភាព ចំណេះដឹង ជំនាញ ឬជាអ្នកតស៊ួប៉ុណ្ណា។ ការធ្វើបែបនេះលោកមានបំណងចង់ធ្វើតេស្តកូននោះថាតើគេជាអ្នកមានការតស៊ួ ព្យាយាមឬអត់។ បើជាអ្នកខ្ជិលច្រអូសនឹងត្រូវឪពុកម្តាយខាងស្រីផ្តាច់កូនវិញ សូម្បីគេបានមកបម្រើអស់ច្រើនខែ ឬដល់ថ្ងៃពិធីមង្គលការក៏ដោយ។ ពីសម័យដើម នេះបើតាមសម្តីរបស់លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ នូ វ៉ាន់ សូម្បីថ្ងៃរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ទៀបនឹងដល់ពេលផ្ទឹមក៍ដោយក៏អាចមេបាខាងស្រីមានសិទ្ធិផ្តាច់បានដែរ។ ព្រោះថាលោកនឹងមិនប្រថុយផ្ញើវាសនាកូនស្រីរបស់គាត់ឡើយ ដោយហេតុថាបើជាអ្នកខ្ជិល និងមានពុតត្បុតច្រើននោះនឹងនាំទុក្ខទោស វេទនា តោកយ៉ាកយ៉ាប់ដល់កូនស្រីគាត់ដែរ តែបើជាអ្នកឧស្សាហ៍ព្យាយាម ជាអ្នកមានតម្រិះ អំណត់អត់ធន់ និងមានបញ្ញានោះនឹងទទួលបានការកោតសរសើ ទទួលបានការទុកចិត្ត និងអនុញ្ញាតឲ្យរៀបការតាមផ្លូវច្បាប់ជាក់ជាមិនខាន។
សូមលើករឿងឪពុកក្មេករើសកូនប្រសាមកគតិពិចារណាដូចតទៅ៖
កាលពីព្រេងនាយមានតាចាស់ម្នាក់ និងដូនចាស់ម្នាក់នៅស្រុកមួយ ។តាចាស់យាយចាស់នោះ គាត់មានកូនក្រមុំម្នាក់រូបល្អណាស់អ្នកណាទៅដណ្តឹងក៏គាត់មិនព្រមឲ្យ គាត់ថា "អ្នកណាតមមិនជេរម្តាយគេបានទើបគាត់ឲ្យកូនជាប្រពន្ធអ្នកនោះ" ។
ជួនជាថ្ងៃមួយនោះមានកម្លោះម្នាក់រូបរាងស្អាតបាតចូលទៅដណ្តឹងកូនគាត់ៗថា "អើអញឲ្យឯងៗកុំព្រួយចិត្តប៉ុន្តែឯងត្រូវតមកុំជេរម្តាយគេហើយទទួលបំរើអញតាមពាក្យអញបានអញឲ្យឯង បើតមមិនបានអញផ្តាច់មិនឲ្យឯងទេអញប្រាប់ឯងមុនឲ្យដឹងក្រោយឯងកុំថាអញកាចណា!"។
កម្លោះនោះថា "ខ្ញុំបាទតមជេរម្តាយគេបាន ហើយធ្វើការអ្វីៗបានទាំងអស់ខ្ញុំបានទទួលសព្វគ្រប់ប្រការតាមប្រសាសន៍លោកឪពុក" តានោះថា "អើបើឯងតមជេរម្តាយគេបានមែន ឯងទៅសិនចុះ ព្រឹកឯងមកវិញពីព្រលឹម" ។កម្លោះនោះក៏លាទៅផ្ទះវិញ ។
ព្រឹកឡើងកម្លោះនោះមកវិញចូលទៅបំរើឪពុកម្តាយក្មេកតានោះប្រើកូនក្រមុំគាត់ឲ្យរៀបបាយទឹកឲ្យអ្នកកម្លោះនោះស៊ីៗរួចហើយតានោះប្រាប់ទៅកូនប្រសាថា "កូនទៅចាប់ក្របីទៅភ្ជួរស្រែដល់កាលណាថ្មនៅខាងស្រែនោះយំតេវៗ ច្រេចៗ សឹមឯងដោះក្របីលែង"។អ្នកកម្លោះទៅចាប់ក្របីមកទឹមហើយទៅភ្ជួរស្រែតាំងពីព្រលឹមដល់ថ្ងៃត្រង់ក៏ថ្មពុំយំក្របីដើរពុំរួចក៏ថ្មចេះតែឈឹង ពុំយំសោះ។អ្នកកម្លោះឃ្លានបាយណាស់ទ្រាំពុំបានជេរម្តាយថា "ម្តាយអាថ្មនេះកាលណានឹងយំឡើង"។ កម្លោះនោះជេរតែប៉ុណ្ណោះតានោះស្ទុះចេញពីក្រោយថ្មមកថា "ណ្ហើយចុះ ឯងដោះក្របីលែងហើយទៅផ្ទះឯងចុះអញផ្តាច់កូនហើយ ដ្បិតឯងតមជេរម្តាយមិនបាន"កម្លោះនោះដោះក្របីលែង ហើយទៅផ្ទះវិញ។
ថ្ងៃក្រោយមក មានកម្លោះម្នាក់ចូលទៅដណ្តឹងកូនតានោះទៀតគាត់បង្គាប់ដូចកម្លោះមុន តែអ្នកកម្លោះក្រោយគេមានប្រាជ្ញាគេទៅភ្ជួរស្រែវេចបាយទៅស៊ីផង លុះភ្ជួរដល់ថ្ងៃខ្ពស់ឃ្លានបាយក៏បញ្ឈប់ក្របីស៊ីបាយភ្ជួរដល់ថ្ងៃជ្រេពីត្រង់ ក៏ថ្មពុំយំក្របីអស់ជើងដើរពុំរួច អ្នកកម្លោះនោះកាលណាបើបរក្របីទៅជិតថ្មនោះធ្វើជាស្តីថា "ឱលោកថ្មអើយ យំឡើងក្របីដើរពុំរួចទេ អាណិតក្របីផងទៅខ្លួនខ្ញុំឥតបើអីទេ ខ្ញុំមានបាយស៊ីហើយភ្ជួរដល់យប់ក៏បានដែរអាណិតតែក្របីទៅចុះដ្បិតវាជាសត្វ" ។កម្លោះនោះអង្វរដូចម្តេចក៏ថ្មពុំយំ អ្នកកម្លោះនោះក៏ពុំជេរ ដ្បិតវាដឹងថាតានោះនៅពួនក្រោយថ្ម លុះនិយាយអង្វរយូរទៅតានោះមើលមកឃើញក្របីដើរពុំរួចមែនក៏គាត់នឹកអាណិតក្របីគាត់ៗយំក្រោយថ្មនោះឮតែតេវៗ អ្នកកម្លោះនោះក៏ដោះក្របីឲ្យស៊ីស្មៅហើយមកផ្ទះឪពុកក្មេកវិញ ។តានោះក៏ឲ្យកូនគាត់លើកបាយមកឲ្យអ្នកកម្លោះនោះស៊ី ។លុះល្ងាចតានោះប្រាប់ថា "កូនអើយទៅផ្ទះឯងចុះ ព្រឹកសឹមឯងមកវិញ" ។កម្លោះនោះក៏លាទៅផ្ទះ លុះយប់មកលបចាំស្តាប់នៅក្រោមដំណេកតានោះយកការណ៍ព្រោះគាត់និយាយគិតគូរនឹងប្រពន្ធគាត់ទាល់តែដេកលក់ ។
វេលាយប់ តាចាស់ចូលដេកក៏និយាយនឹងយាយថា "ដូន! អានេះវាតបជេរម្តាយបានដូច្នេះយើងរកឧបាយយ៉ាងណា? ឲ្យវាខឹងជេរម្តាយយើងនឹងផ្តាច់វាទៅ" ។ដូនឆ្លើយថា "ងាយទេបើដូច្នេះ តាឯងចូលក្នុងការុងមួយការុងមួយទៀតដាក់អង្ករព្រឹកឡើងវាមក ខ្ញុំប្រាប់វាថា "តាទៅកាប់អុសលើភ្នំមុនហើយ" ខ្ញុំឲ្យវារែកតាឯង និងអង្ករទៅលើភ្នំបើវាធ្ងន់វាខឹងវាជេរនោះតាឯងនៅក្នុងការុងឮហើយមកវិញផ្តាច់វាបានដោយងាយ" ។តាយាយគិតគ្នាដូច្នេះហើយក៏ដេកទៅឯអ្នកកម្លោះលបស្តាប់ក្រោយផ្ទះដឹងការហើយ ក៏វិលទៅដេកឯផ្ទះ ។ព្រឹកឡើងអ្នកកម្លោះនោះទៅបំរើម្តាយឪពុកក្មេក ក៏ស្រាប់តែឃើញយាយចាស់បង្ហាញអំរែកហើយប្រាប់ថា "កូនអើយ! ឪឯងទៅកាប់ឧសលើភ្នំហើយគាត់ផ្តាំថាឲ្យកូនឯងរែកអង្ករនេះឡើងទៅតាមគាត់ឲ្យឆាប់ដ្បិតគាត់ទៅពីព្រឹកមិនទាន់ហូបបាយ មានតែកូនឯងរែកទៅឆាប់វានឹងអាលដណ្តាំបាយឲ្យឪឯងហូប" ។ កម្លោះនោះទទួលអំរែកហើយក៏រែកទៅតាមជើងភ្នំ ដល់រែកឡើងបនិ្តចទៅធ្ងន់ណាស់ក៏រែកចុះមកវិញហើយស្តីថា "ឱឪអើយ! ខ្ញុំឃ្លានបានណាស់ខ្ញុំរែកឡើងជាឆាប់មិនបានទេវាធ្ងន់ម្លឹង នរណានឹងរែកឡើងទៅវិញរួចបើឪមិនអាណិតគាត់ជេរបន្ទោសដូចម្តេចក៏ទទួល" ។ និយាយហើយ រែកចុះមកវិញលុះរែកទៅដល់កន្លែងមួយឃើញស្បូវស្ងួតល្អ ក៏រែកទៅដាក់ឈប់កណ្តាលស្បូវនោះហើយដើរទៅបាត់មួយស្របក់ទើបដើរត្រឡប់មកវិញយកភ្លើងដុតជុំអំរែកលុះភ្លើងឆេះស្បូវជុំវិញ ហើយក្តៅដល់តាចាស់ដែលនៅក្នុងអំរែកនោះគាត់ក៏បំរាស់ញ័ររង្គើរទាំងការុង ភ័យក្រែងភ្លើងឆេះស្លាប់ប៉ុន្តែចេញមិនរួច ។ អ្នកកម្លោះធ្វើជារត់មកពីណាក៏ស្រែកថា "ជើ!នរណាដុតភ្លើងឆេះអំរែកអញអស់ ធ្វើដូចម្តេចអញនឹងចូលទៅបានភ្លើងឆេះជុំវិញចូលមិនរួចទេ" ថាហើយស្រែកឈរនៅក្រៅលុះភ្លើងឆេះដល់ការុងក្តៅតាចាស់ណាស់ ទើបស្ទុះចូលទៅអូសអំរែកចេញពីភ្លើងរួចហើយភ្លើងឆេះដាច់ខ្សែការុង រលាកតាចាស់បំរះញ័រៗទើបអ្នកកម្លោះស្រាយការុងចេញឃើញតាឪពុកក្មេករលាកភ្លើងឆេះទាំងសក់ក្បាលផងក៏ជម្រាបថា "ជើលោឪ! ម្តេចក៏មិនប្រាប់កូនកុំអីភ្លើងឆេះស្លាប់ចោលម៉ែឲ្យនៅមេម៉ាយ ។តាចាស់ខឹងណាស់តែពុំដឹងជាធ្វើដូចម្តេចឡើងដើរតយង៉យមកផ្ទះវិញទ្រមខ្លួនមួយថ្ងៃណាមួយដោយវាអូសចេញពីភ្លើងណាមួយរលាកភ្លើង មកដល់ផ្ទះវិញគ្មានស្តីមួយមាត់ដល់ផ្ទះហើយប្រាប់កូនប្រសាថា "ទៅផ្ទះចុះព្រឹកសឹមមក" ។ឯកូនប្រសាលាទៅផ្ទះដល់យប់លបពួនក្រោមផ្ទះស្តាប់ទៀត ។
លុះយប់តាចាស់ដូនចាស់ចូលដេកក៏និយាយគិតគ្នាទៀត តាថា "គិតដូចម្តេចនឹងផ្តាច់វាបាន? អានេះមានប្រាជា្ញណាស់តែនឹងឲ្យកូនយើងទៅវា វាមិនសមនឹងកូនយើង ពីថ្ងៃមិញវាដឹងថាឯងនៅក្នុងការុង វារែកទៅដល់កណ្តាលផ្លូវ វាថាធ្ងន់ណាស់ តែវាមិនជេរម្តាយវារកទីណាមានស្បូវស្ងួតវារែកអំរែកទៅដាក់កណ្តាលស្បូវហើយវាដើរទៅរកភ្លើងមកដុតជុំវិញ ។ ដល់ភ្លើងឆេះវាធ្វើជាស្រែកថានរណាដុតភ្លើងនេះ ឆេះអំរែកវាអស់ ហើយវាឈរតែស្រែកមិនចូលយកទុកទាល់តែភ្លើងឆេះដល់ក្តៅ ទើបបានវារត់ចូលទៅអូសចេញមក អញភ័យណាស់ប៉ុន្តែចេញមិនរួច ព្រោះវាចងមាត់ការ៉ុងជាប់ អញរលាកអស់ទាំងខ្លួនឥឡូវនេះយើងគិតដូចម្តេច នឹងផ្តាច់វាបាន" ។ យាយថា "ឥឡូវនេះយើងគិតថាឲ្យតាឯងធ្វើម្ចាស់ឲ្យវាធ្វើឆ្កែនាំទៅបណ្តើរអណ្តើក ឲ្យវាវារដូចឆ្កែបើវារកអណ្តើកមិនបាន ឬវាបោលមិនរួច នោះយើងផ្តាច់វាបាន" ។ តាចាស់ថា "អើ! ដូនគិតដូច្នេះត្រូវ ព្រឹកអញធ្វើដូចឯងថា" ។តាយាយគិតគ្នាហើយដេកទៅ ។ ឯអ្នកកម្លោះនោះស្តាប់ដឹងអស់ការហើយវិលទៅផ្ទះវិញដេកលក់មាន់រងាវទើបពុនអណ្តើកយកទៅចងទុកក្នុងគម្ពោតស្មៅឯវាល ឯនេះឯនោះពាសពេញតែវាលដែលតាចាស់គាត់គិតទៅរកអណ្តើកនោះ ហើយវិលមកផ្ទះដេកធ្វើព្រងើយ ។
លុះព្រឹកព្រហាមឡើង ចៅនោះទៅដល់ផ្ទះឪពុកក្មេកម្តាយក្មេកៗក៏ឲ្យកូនក្រមុំគាត់រៀបបាយលើកយកមកឲ្យចៅនោះស៊ីៗរួចហើយក៏ប្រាប់ថា
"កូន! ឥឡូវនេះយើងទៅបណ្តើរអណ្តើក ប៉ុន្តែយើងគ្មានឆ្កែ កូនឯងធ្វើឆ្កែឪធ្វើម្ចាស់ យើងទៅរកក្រែងបានមួយពីរយកមកស៊ី" ។ ចៅនោះឆ្លើយបាទហើយតាចាស់ពូនបាយសំណុំទឹកបំពង់ដើរចេញពីផ្ទះទៅ ។ចៅនោះក៏បោលជើងបួនតាមក្រោយទៅ ដល់វាកន្លែងចងអណ្តើកនោះក៏វាបោលទៅមុនចូលគម្ពោធស្មៅមួយវាកេះងុយៗ ។តាចាស់រត់ទៅដល់វាខាំបានអណ្តើកមួយ ហើយបោលទៅទៀត ខាំបានអណ្តើក ៦-៧ដល់ថ្ងៃត្រង់ តាចាស់ឃ្លានពេកណាស់ ក៏អង្គុយគិតស្រាយបាយស៊ី ។ឆ្កែមើលទៅខាងឃើញក្របីមួយហ្វូងក៏បោលទៅដេញខាំក្របីក្របីបោលចូលស៊ីស្រូវអ្នកស្រុក តាចាស់ឃើញហើយរត់ទៅដេញឆ្កែដេញក្របីចេញពីឆ្កែៗបោលមកស៊ីបាយអស់ ហើយបោលទៅបាត់ ។ឪពុកក្មេកម្ចាស់ឆ្កែវិលមកវិញរកបាយស៊ីគ្មានឆ្កែស៊ីអស់ខឹងណាស់ដេញវាយពុំទាន់ ណាអស់កម្លាំងឃ្លានបាយណាផ្លូវឆ្ងាយក៏ខំដើរមកផ្ទះវិញ ទាំងអត់បាយដើរពុំរួច បន្ទោសឆ្កែមិនបានពិតឆ្កែវាចំណាំតែអញ្ចឹង ។ ដល់ផ្ទះស៊ីបាយរួចហើយ ប្រាប់កូនប្រសាថា "ទៅផ្ទះចុះព្រឹកសឹមមកវិញ" ។ដល់យប់កូនប្រសាមកលបស្តាប់តាយាយគិតគ្នាទៀត ។
លុះដល់យប់តាយាយចូលដេក តាប្រាប់យាយពីរឿងដែលកូនប្រសាធ្វើសព្វគ្រប់ហើយតាឲ្យយាយជួយគិតទៀត ។ ដូនចាស់ប្រាប់ថា "ពីមុខវាធ្វើឆ្កែ តាឯងធ្វើម្ចាស់វាធ្វើបាបតាឯងបានដូច្នេះព្រឹកនេះតាឯងឲ្យវាធ្វើម្ចាស់តាឯងធ្វើឆ្កែវិញ" ។តាយាយគិតគ្នាហើយដេកទៅ ។ ចៅនោះលបស្តាប់បានការហើយក៏ទៅដេកឯផ្ទះធ្វើវាហី ។
ព្រឹកឡើងចៅនោះទៅបំរើឪពុកក្មេកម្តាយក្មេកទៀត ។តាយាយឲ្យកូនក្រមុំលើកបាយមកឲ្យស៊ីៗរួចហើយ ក៏តាប្រាប់ថា "កូនអើយ!ពីម្សិលម៉ិញឯងធ្វើឆ្កែ ថ្ងៃនេះឯងធ្វើម្ចាស់អញៗធ្វើឆ្កែវិញ" ។ចៅនោះឆ្លើយបាទ ហើយពូនបាយទឹកទៅ ឯតាវារធ្វើឆ្កែបោលតាមក្រោយ ។លុះហួសពីផ្ទះបន្តិចវាខំដើរលឿន កុំឲ្យឪពុកក្មេកវាបោលទាន់ ។
តាបោលពុំទាន់ដ្បិតខ្លួនចាស់ដើរត្រុកៗតាមក្រោយវា ក៏វាបែរមកថា"ឆ្កែអីស៊ីតែបាយបង្អស់ទៅមុខមិនទៅដើរតែក្រោយម្ចាស់រកអណ្តើកម្តេចបាន?" ថាហើយវាយឆ្កែឲ្យបោលទៅមុខ ។តាបោលក្នុងស្មៅមិនរួចចេះតែដើរតាមក្រោយ អណ្តើកក៏រកមិនបានកូនប្រសាវាយស្ទើរស្លាប់ ហត់ស្ទើរដាច់ខ្យល់តែពុំហ៊ានស្តីព្រោះខ្មាសកូនប្រសា ។
លុះទៅឆ្ងាយដល់ថ្ងៃត្រង់ វាស្រាយបាយស៊ីហើយវាថា "ឆ្កែអីរកអណ្តើកមិនបាន ដើរតែក្រោយមនុស្ស ស៊ីតែបាយបង្អស់"ហើយវាមិនឲ្យបាយស៊ី វាឲ្យតែឆ្អឹងឆ្អែងអង្គៀមក៏មិនបែកដ្បិតគ្មានធ្មេញឃ្លានណាស់អង្គុយតែមើលមុខវា ទាល់តែវាស៊ីអស់វាវាយមួយព្រនង់ទៀត វាថា "ណ្ហើយទៅផ្ទះចុះបើមិនផេះទេឆ្កែអីឆ្នែងយ៉ាងហ្នឹង" ហើយវាឡើងដើរវិលទៅផ្ទះវិញ ។
តាចាស់ហត់ណាស់វារមិនរួច ឡើងដើរទៅតាមក្រោយចៅកម្លោះទៅដល់ផ្ទះប្រាប់ម្តាយក្មេកថា "ម៉ែ! រកអណ្តើកមិនបានទេព្រោះឆ្កែមិនស្វាក់" ។
តាចាស់ខឹងណាស់ប្រាប់កូនប្រសាថា "ឯងទៅផ្ទះចុះព្រឹកសឹមមកវិញ" ។ចៅនោះក៏លាទៅ ដល់យប់មកពួនលបស្តាប់ក្រោមផ្ទះទៀត ។
លុះដល់យប់តាយាយចូលដេក តានិយាយប្រាប់យាយពីរឿងកូនប្រសាធ្វើបាបហើយបង្អត់ទាំងបាយផង ។ ដូនថា "ណ្ហើយឲ្យកូនទៅវាទៅផ្តាច់វាមិនបានទេអានេះ មានប្រាជ្ញណាស់ឯងគិតអីវាដឹងមុនទាំងអស់ វាធ្វើបាបស្ទើរតែនឹងស្លាប់ម្តេចក៏មិនរៀង" ។តាចាស់ឆ្លើយថា "នឹងឲ្យទៅវា មើលទៅរូបរាងមិនសមនឹងកូនយើងសោះប៉ុន្តែយើងធ្វើកលឲ្យវាខឹង ឲ្យវាជេរម្តាយ វាមិនជេរដូច្នេះដូនជួយគិតអញម្តងទៀត បើវាធ្វើតាមមិនបានសឹមផ្តាច់វា" ។ដូនចាស់ថា "អើ! ឥឡូវនេះមានតែពេលមាន់រងាវឡើង តាឯងលប់មុខស៊ីស្លា ហូបបាយហើយចូលទៅក្នុងការុងមួយ ការុងមួយទៀតច្រកអង្ករបើព្រឹកឡើងវាមកខ្ញុំប្រាប់ថា តាឯងទៅផ្សារទិញអីវ៉ាន់ហើយខ្ញុំប្រាប់វាឲ្យរែកទៅ ទៅឲ្យទាន់វេលាស៊ីបាយព្រឹកដ្បិតផ្លូវទៅផ្សារក៏ឆ្ងាយដែរ បើវារែកទៅមិនទាន់មកវិញផ្តាច់វាយ៉ាងងាយ មួយទៀតដល់ពាក់កណ្តាលផ្លូវវាធ្ងន់វាប្រហែសវាឃើញថាស្ងាត់ហើយវាជេរមិនខាន" ។ តាចាស់និយាយគិតគ្នាហើយដេកទៅ ។ ឯកូនប្រសាលបស្តាប់នៅក្រោមផ្ទះ ដឹងការណ៍ហើយក៏ទៅដេកឯផ្ទះ ។
លុះព្រឹកឡើងចៅនោះរៀបខ្លួន ដើរចេញទៅបំរើឪពុកក្មេកទៀតដល់ហើយម្តាយឲ្យកូនក្រមុំលើកបាយមកឲ្យចៅនោះស៊ីទៀតស៊ីហើយក៏ប្រគល់អំរែកឲ្យកូនប្រសារែកទៅតាមឪពុកក្មេកឯផ្សារដូចគិតគ្នាពីល្ងាចនោះ ។ ចៅនោះរែកដើរទៅហើយគិតថា "ម្តងនេះអញធ្វើឲ្យឪពុកក្មេកអញនេះ ឲ្យកូនមកអញកុំឲ្យរកកលធ្វើបញ្ឆោតអញក្រោយទៀត" ហើយគិតតែរែកទៅដល់ពាក់កណ្តាលផ្លូវដាក់អម្រែកចុះ ហើយថា ការុងនេះចងមាត់មិនជាប់ ក៏យកខ្សែចងថែមទៀតលុះរែកដើរទៅដល់កណ្តាលផ្លូវមានព្រែកមានស្ពានក៏ដាក់អម្រែកលើស្ពានត្រង់ចុងក្តារ នៅតែបន្តិចនឹងធ្លាក់ពីស្ពានហើយថា "អញអើយថ្ងៃណាស់ហើយ ម្ល៉េះសមឪជេរមិនខាន អម្រែកធ្ងន់រែកម្តេចទាន់ណ្ហើយ! ឪជេរក៏ជេរចុះ អញដាក់នៅលើនេះទៅវាលសិន រួចសឹមទៅទៀត"និយាយបណ្តើរដើរទៅបណ្តើរ ។ មួយស្របក់ក៏កាន់ឈើមួយធំដើរមកពីនាយបុកក្តារស្ពានឮគ្រាំងៗ ធ្វើជាដំរីឆ្លងស្ពានហើយស្រែកថា "នរណាដាក់អំរែកនៅលើស្ពាន ដំរីអញវាជាន់ខូចអស់ហើយ យកចេញឲ្យឆាប់"ស្រែកហើយបុកក្តារដើរគ្រាំៗចូលមក ។
ឯតាចាស់នៅក្នុងការុងគិតស្មានថាជាដំរីមែនភ័យក្រែងជាន់ស្លាប់ក៏បម្រះជៀសផ្លូវដំរីហួសពីក្តារធ្លាក់ទៅក្នុងទឹកៗចូលការុងឈ្លក់ទឹកត្រដរញ័រទាំងការុងស្ទើរតែនឹងស្លាប់ ។ឯកូនប្រសាឃើញដូច្នោះ ក៏ទុកឲ្យផឹកទឹកបន្តិចកុំឲ្យអស់ខូចទៀតហើយធ្វើជាដើរមកពីវាលស្រែកថា "នរណាហ៊ានបរដំរីឆាយអំរែកអញធ្លាក់ក្នុងទឹកទទឹកអង្ករអស់ ឱអញអើយ! ឪជេរថែមទៀតហើយថ្ងៃក៏កាន់តែខ្ពស់ ហើយអង្ករក៏ទទឹកអស់ថែមទៀត" ។អ្នកកម្លោះឃើញឪក្មេកបម្រះញ័រក្នុងការុងក៏ថា "ឱមានទាំងត្រីមកបបេះផងណ្ហើយអញចុះទៅស្រង់ឡើងមកមើល" ថាហើយក៏លោតទៅស្រង់ឡើង មកមើលហើយថា "អើបើវាទទឹកនឹងស្រាយហាលថ្ងៃ ហើយរែកយកទៅ ឲ្យម៉ែធ្វើនំបញ្ចុកឲ្យឪ" ។ថាហើយស្រាយមើលឃើញតានៅក្នុងការុងក៏ថា "ឱឪអើយម្តេចមិនស្រែកប្រាប់ខ្ញុំ កុំអីស្លាប់ទៅហើយ គេបរដំរីមកពីណាមិនដឹងគេឲ្យដំរីឆាយធ្លាក់ទៅក្នុងទឹក" ។ តាឮហើយឡើងឈរដើរវិលមកផ្ទះវិញមិនមានស្តីមួយម៉ាត់ ដល់ទៅផ្ទះអស់ចំណេះមិនហ៊ានគិតទៀតក៏រៀបការកូនក្រមុំឲ្យទៅអ្នកកម្លោះនោះទៅ។
រឿងនេះចង់បញ្ជាក់ពីរការចូលទៅរស់នៅបម្រើមាតាបិតាខាងស្រី មានសភាពលំបាក និងស្មុគស្មាញបន្តិច តម្រូវឲ្យអ្នកប្រាថ្នាកូនក្រមុំគេនោះជាអ្នកឧស្សាហ៍ ហើយវ័យឆ្លាតទើបបាន ពុំនោះទេនឹងត្រូវគេផ្តាច់កូនដូចក្នុងរឿងបានបញ្ជាក់។ ជាអកុសលកូនប្រុសៗមួយចំនួនជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ពូកែបានតែមាត់តែធ្វើមិនកើត ចេះតែអូតអាងនេះអាងនោះ អូតទាំងមាសប្រាក់លុយឡាន វិឡា ដើម្បីឲ្យគេស្រឡាញ់ចូលចិត្ត ជាអ្នកគ្មានការតស៊ួ តើនឹងឲ្យគេផ្ញើវាសនាលើខ្លួនម្តេចនឹងកើត បើគ្រាន់តែការងារតិចតូចប៉ុណ្ណេះធ្វើមិនរួចផងនោះ។ កុំគិតថាមាសប្រាក់លុយឡានទាំងនោះតាំងនៅកើតកើនប្រសិនបើមិនគ្រប់គ្រង និងចាយវាយឲ្យបានត្រឹមត្រូវទេនោះ វានឹងរលាយនៅនឹងមុខមួយពព្រិចភ្នែក ហេតុនេះហើយគេត្រូវការចាំបាច់ ភាពវ័យឆ្លាត រហ័សរហួនមិនស្ទក់ និងជាអ្នកមានអំណត់មិនងាយក្រោធខឹង។
គ/. ដំណើការនៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ
មានគេត្រូវពីធីមួយចំនួនមុននឹងដល់ថ្ងៃរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោក ព្រឹទ្ធាចារ្យ នូ វ៉ាន់ ក៏ដូចជាលោកអាចារ្យ ញាណ ភឿន។ ជាទូទៅខ្មែរយើងតែងធើ្វពិធីចែចូវដោយពឹងស្រ្តីចំណាស់ម្នាក់ដែលមានប្តីនៅរស់ ហើយជាអ្នកមានចរិយាសម្បត្តិល្អ ពូកែថ្វីមាត់ឲ្យទៅសុំចែចូវកូនក្រមុំពីអាណាព្យាបាលខាងស្រីបីដង។ ពេលដែលបានដំណឹងថាអាណាព្យាបាលខាងស្រីព្រមព្រៀងហើយ គេក៏ឯកភាពគ្នាដេញរកពេលាល្អដើម្បីសិរីសួស្តីពីព្រះសង្ឃ ឬលោកអាចារ្យដែលធ្លាប់បានបួសរៀន។ លុះបានពេលាល្អហើយគេក៏ប្រារព្ភពីធីចែចូវជាផ្លូវការលុះណាបានសម្រេច អាណាព្យាបាលកូនប្រុសក៏ឲ្យកូនខ្លួនទៅបម្រើខាងស្រីរហូតទាល់តែខាងស្រីយល់ថាល្អហើយ ក៏ហៅអាណាព្យាបាលកូនប្រុសមកប្រាប់ថា ឲ្យអាណាព្យាបាលរៀបចំពីធីស៊ីស្លាធំ ឬតូច (ភ្ជាប់ពាក្យ)។[1]
ក្រោយពេលភ្ជាប់ពាក្យបានចប់សព្វគ្រប់រួចរាល់ហើយ មេបាទាំងសងខាងក៏នាំគ្នាទៅរកដេញពេលាដើម្បីរៀបចំពិធីមង្គលការ ជម្រាបអញ្ជើញភ្ញៀវ រៀបចំភស្តុភារបណ្តាការ(ជំនួន) និងនិមន្តព្រះសង្ឃជាដើម។ល។ នៅក្នុងសម័យបុរាណ ក៏ដូចជាបច្ចុប្បន្នដែរ ការរៀបប្រពៃណីអាពាហ៍ប្រព្រឹត្តទៅមានរយៈពេលពីរយប់បីថ្ងៃគឺ៖
- ថ្ងៃទី ១ (ថ្ងៃចូលរោង)
នៅព្រឹកព្រលឹមល្អះៗ ពីធីមង្គលការក៏បានចាប់ផ្តើមដោយមានមហាម្នាក់ មកសុំជួបលោកមេបា អនុញ្ញាតសុំសង់រោងផ្កាស្លា សុំវាលលែងក្របី សុំព្រៃកាប់អុស សុំត្រពាំងដងទឹក ជាដើម ទាល់តែលោកមេបាព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើ ទើបហ៊ានធើ្វ។ ហើយនៅពេលល្ងាចពិធីចូលរោងក៏ចាប់ផ្តើម ដោយមានអ្នកមុខអ្នកការចូលទៅសុំគាល់លោកមេបា សូមអនុញ្ញាតរៀបពិធីចូលរោង គោះគងទូងភារី កូតទ្រ ផ្លុំប៉ី ដេញចាបីសាដៀវ ប្រគុំតន្រ្តីតាមប្រពៃណី។ នៅពេលយប់បន្តិច លោកមហាទាំងបីក៏បានជួបជុំគ្នាពិភាក្សាគ្នាអំពីកម្មវិធីត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះនៅថ្ងៃទី២ និងទី៣។ ជាទូទៅកម្មវិធីដែលនឹងត្រូវដាក់ឲ្យធ្វើមានគោលការធំៗដូចខាងក្រោម៖
ក. ពីធីសែនក្រុងពាលី
ខ. ពីធីស្តីដណ្តឹង
គ. ពីធីហែកំណត់
ឃ. ពីធីកាត់ផ្កាស្លា
ង. ពីធីកាត់សក់
ច. ពីធីសូត្រមន្ត
ឆ. ពីធីសែនគួចដៃ
ជ. ពីធីធ្វើធ្មេញ
ញ. ពីធីផ្សំដំណេក
- ថ្ងៃទី ២ (ថ្ងៃកំនត់)
លុះថ្ងៃទី២ចូលមកដល់ នៅម៉ោងប្រហែល ៥ ភ្លឺ លោកអាចារ្យក៏រៀបចំសែនក្រុងពាលីថ្វាយទេវតាដែលកំពុងថែរក្សានៅទីទឹកដីភូមិស្រុក ប្រទេស ដោយសូមឲ្យទទួលស្គាល់ និងបីបាច់ថែរក្សាកូនប្រុសស្រីដែលនឹងក្លាយជាគ្រួសាចំណូលថ្មី និងសូមឲ្យបានសុខចំរុងចម្រើន រកស៊ីមានបានជារៀងរហូត។ នៅម៉ោងប្រហែល ៧ ព្រឹក ខាងប្រុសក៏នាំយកភស្តុភារបណ្តាការដែលបានកំណត់ដោយខាងស្រី ដង្ហែមកដល់ផ្ទះខាងកូនស្រីហើយ ពេលលោកមេបាបានពិនិត្យឃើញថាបណ្តាការនាំមកសព្វគ្រប់ឥតខ្វះហើយ ក៏ព្រមឲ្យហែកំណត់ឡើងទៅលើផ្ទះកូនស្រី។ នៅបន្តបន្ទាប់គេក៏ធ្វើពិធីតាមលំដាប់លំដោយ មានពិធីកាត់ខាន់ស្លា ពិធីកាត់សក់ ពិធីសូត្រមន្ត និងនៅពេលយប់ក៏ធ្វើពិធីសែនគួចដៃ ហើយនៅពេលជិតពាក់កណ្តាលអាធ្រាត លោកមេបាក៏រៀបចំពិធីធ្វើធ្មេញបំពេញលក្ខណ៍។
- ថ្ងៃទី ៣ (ថ្ងៃផ្ទឹម)
នៅក្នុងថ្ងៃបញ្ចប់នេះ មានពិធីសំខាន់មួយគឺពិធីសំពះផ្ទឹម។ ពិធីសំពះផ្ទឹមនេះ គឺគេនាំគ្នាហែកូនប្រុស ទៅសំពះរួមជាមួយកូនស្រី នៅលើផ្ទះកូនស្រី ដើម្បីគោរពវិញ្ញាណខន្ធជីដូនជីតាផង គោរពជីដូនជីតាដែលកំពុងមានជីវិតនៅរស់ផង សូមលោកទាំងនោះផ្តល់ពរសព្វសាធុការ សិរីមង្គលដល់គូស្វាមីភរិយាដែលត្រូវជាកូនចៅបានសុខសុភមង្គល និងរស់នៅជាមួយគ្នារហូតដល់ចាស់ស្លាប់។
ក្នុងថ្ងៃទី ៣ នេះមានពិធីតូចៗមួយចំនួនតាមលំដាប់លំដោយដូចខាងក្រោម៖
- ពិធីដង្ហែកូនប្រុសទៅលើផ្ទះកូនស្រី
- ពិធីលាងជើង
- ពិធីសែនក្បាលជណ្តើរ
- ពិធីសំពះផ្កស្លា ៣
- ពិធីរំាបើកវាំងនន
- ពិធីសែនជីដូនជីតា
- ពិធីចាប់ដៃផ្សំផ្គុំ
- ពិធីរាំបើកបាយស្រី
- ពិធីចងដៃ
- ពិធីរាំសង្កត់ចំនងដៃ
- ពិធីបង្វិលពពិល
- ពិធីអប់មាត់
- ពិធីលាងឈាម
- ពិធីសំពះផ្ទឹម នៅរោងផ្កាស្លា
- ពិធីរាំសាកន្ទេល
- ពិធីលៀងភោជនហារ
- ពិធីពន្លត់ជន្លុះ
- ពិធីផ្សំដំណេក។
អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរបានបង្កប់នូវអត្ថន័យដ៏ជ្រាលជ្រៅ សម្រាប់ឲ្យអនុជនខ្មែរខាងក្រោយយកទៅអនុវត្ត និងថែរក្សាឲ្យគង់វង្ស។ គ្រប់ពិធីទាំងអស់នៅក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរសុទ្ធសឹងតែជាចំណេះដឹង គន្លឹះប្លែកៗ និងជាមេរៀនសម្រាប់ហាត់ពត់គូស្វាមីភរិយាឲ្យរៀនសូត្រ និងបដិបត្តិឲ្យបានសេចក្តីសុខសុភមង្គល ជាឧទាហរណ៍ ពិធីធ្វើធ្មេញបំពេញលក្ខណ៍បានអប់រំមនុស្សខ្មែរអំពីការកសាងខ្លួនឲ្យជាមនុស្សបរិសុទ្ធមានសប្បុរសធម៌ មិនមែនជាអ្នកប្រព្រឹតអបាយមុខ មិនមែនជាអ្នកកំណាញ់កោងកាច តែជាអ្នកបរិសុទ្ធស្អាត មានការព្យាយាមជាដើម។ ដូច្នេះយើងជាកូនខ្មែរមិនត្រូវមើលរំលង ឬបំបាត់ប្រពៃណីដូនតាខ្មែរដ៏ល្អស្រស់បំព្រងនេះទេ គួរគប្បីនាំគ្នាចូលរួមថែរក្សា និងអភិវឌ្ឍឲ្យរិតតែជាភយោភាពទៅ។
៣.២ អាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរសម័យបច្ចុប្បន្ន
តាំងពីបុរាណកាលមក ខ្មែរប្រកាន់ទំនៀមទម្លាប់ក្នុងការទុកដាក់កូនចៅឲ្យមានគូស្រករ គឺអាស្រ័យលើការសម្រេចចិត្តរបស់ឪពុកម្តាយ ឬអាណាព្យាបាល។ ប្រសិនបើកូនចៅណាស្រឡាញ់គ្នាជាប្តីប្រពន្ធដោយចិត្តឯង មិនបានសួរអាណាព្យាបាលជាមុន ឬមិនមានការទទួលស្គាល់ពីអាណាព្យាបាល ឈ្មោះថាប្រព្រឹត្តកន្លងប្រពៃណី នឹងធ្វើឲ្យអាប់ឱនកិត្តិយសដល់ពូជវង្សត្រកូល ហើយកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់គេ ក៏ដូចជាគ្រួសារក៏មិនល្អដូចគ្នា។
ក្នុងគោលបំណងនេះ ខ្មែរបុរាណបានយល់ច្បាស់ពីការសម្របខ្លួនរស់នៅក្នុងសង្គមជាមួយគេឯង គឺថាគ្មានជនណាមួយអាចរស់នៅដោយឯកឯងបានឡើយ គេត្រូវការជាចំបាច់ ឲ្យមានការទទួលស្គាល់ពីសង្គមជុំវិញគេ ទាំងការរស់ និងការជ្រើសរើសដៃគូអនាគត ព្រោះថាកាលណា សង្គមជុំវិញគេមិនរាប់រកហើយ នោះនឹងប្រកបកិច្ចកម្មការងារអ្វីៗក៏មិនបានជោគជ័ តែងដល់នូវភាពអន់ថយ និងមិនមានសុភមង្គល។ ជាការពិតសុភមង្គលមិនមែនអាស្រ័យនឹងអ្នកក្រៅមែន តែក៏មិនអាចខ្វះបានដែរ ហេតុនេះហើយបុរាណាចារ្យ លោកតែងប្រដៅកូនចៅលោកឲ្យធ្វើអ្វី ឬជ្រើសរើស ត្រូវឲ្យមានការដឹងឮ ការយល់ព្រមពីអ្នកជិតខាង និងអាណាព្យាបាលជាមុន ព្រោះប្រសិនបើមានបញ្ហាអ្វី គ្រោះថ្នាក់ណាមួយកើតឡើងដោយចៃដន្យ នឹងមានអ្នកចាំជួយយកអាសារ ឈឺឆ្អាល និងការពារជានិច្ច ហើយបើប្រកបការងារជំនួញជួញប្រែ ក៏តែងបានជោគជ័យ ព្រោះបានសហការគ្នាល្អ។
ក្នុងយុគសម័យសកលភាវូបនីយកម្ម ប្រទេសទាំងអស់តែងផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ប្រពៃណី ឬមានឥទ្ធិពលលើគ្នាតិច ឬច្រើនដោយខានមិនបាន។ ដោយឡែកប្រទេសកម្ពុជា ក៏មានសភាពមិនខុសនឹងប្រទេសទាំងនោះដែរ ដោយសារវិវត្តនៃការដឹកនាំប្រទេស សង្គ្រាមកលយុគ សកម្មភាពជំនួញនាំចេញនាំចូល វិស័យប្រពន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម និងដោយសារគ្មានគោលនយោបាយទប់ស្កាត់ប្រសិទ្ធភាព ធ្វើឲ្យប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរមានការផ្លាស់ដោយអន្លើ ជាពិសេសក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យប្រល័យពូជសាសន៍បានលុបបំបាត់ បំផ្លិចបំផ្លាញនូវប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្មែរទាំងស្រុង មិនតែប៉ុណ្ណោះគេបានសម្លាប់ប្រាជ្ញដែលជាអ្នកចេះដឹងវប្បធម៌ប្រពៃណីស្ទើរអស់រលីង។ មិនដូចសម័យបុរាណ អាពាហ៍ពិពាហ៍សម័យបច្ចុប្បន្ន ប្រព្រឹត្តទៅតែមួយយប់ មួយថ្ងៃ ឬមួយថ្ងៃក៏មាន។ រីឯការជ្រើសរើសគូស្រករក៏ដូចគ្នា សាមីខ្លួនជាអ្នកមានសិទ្ធសម្រេចចិត្ត។ អាពាហ៍ពិពាហ៍សម័យបច្ចុប្បន្នធ្វើឡើងដោយផ្តេកផ្តួលទៅតាមសង្គមការងារ ភាពចាំបាច់ គេប្រារព្ភធ្វើឡើងសឹងរដូវ មិនថារដូវប្រាំង ឬវស្សាឡើយឲ្យតែបានរួចៗទៅ។ មួយវិញទៀតមាតាបិតាមួយចំនួនសម័យបច្ចុប្បន្ននេះមិនសូវបានយល់ដឹងអំពីទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរច្បាស់លាស់ទេ ពួកលោកពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើអាចារ្យ ជាងផ្នួង ឬជាងថត។លោកអាចារ្យ ឬជាងថតនោះទៀតសោត មិនសូវចេះក្បួនច្បាប់ច្បាស់ដឹកនាំពិធីមង្គលការ តាមតែការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនជាហេតុធ្វើឲ្យប្រពៃណីខ្មែរកាន់តែប្រាស់ចាកទម្រង់ដើមឆ្ងាយទៅៗ។ លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ នូ វ៉ាន់ បានសង្កត់ធ្ងន់ដែរថា ជាងថតមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ទាំងលោកអាចារ្យ មាតាបិតា កូនប្រុសស្រីសុទ្ធតែធ្វើការបង្កាប់បញ្ជារបស់ជាងថត។
យើងមិនបដិសេធការឆ្នៃប្រឌិតថ្មី ឬការសម្របខ្លួនតាមកាលៈទេសៈទេ តែក៏ត្រូវគិតពីអ្វីដែលជាអត្តសញ្ញាណខ្លួនដែរ មនុស្សម្នាក់នឹងមិនស្គាល់ខ្លួនឯងថាជាអ្នកណាប្រសិនបើគេមិនមានអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនមួយជាក់លាក់ ដូច្នេះគេជៀសមិនរួចពីការធ្វើតាមវប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់សង្គមនោះៗឲ្យខានតែបាន។ សូក្រាតបានពោលថា “ខ្ញុំគឺជាខ្ញុំព្រោះតែសង្គមរបស់ខ្ញុំ”។[2] ជាការពិតពេលខ្លះប្រពៃណីបុរាណមិនបានឆ្លើយតបនឹងភាពជាក់ស្តែង យើងក៏អាចរំលងបានខ្លះដែរ តែមិនមែនមានន័យថាឲ្យតែទាស់នឹងចិត្តរបស់ខ្លួនឈ្មោះថាមិនឆ្លើយតបនឹងភាពជាក់ស្តែង ហើយរំលងចោលមិនខ្វល់ខ្វាយនោះឡើយ។ ប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរគឺជាបទដ្ឋានមួយដោយឡែក ដែលអនុញ្ញាតឲ្យបរទេសគេអាចស្គាល់ថាបុគ្គលនេះជាខ្មែរ បុគ្គលនោះមិនមែនជាខ្មែរ រីឯវប្បធម៌ប្រពៃណីបរទេសក៏យ៉ាងនោះដែរ។ ជាតិអាមេរិចកាំងនឹងក្លាយជាខ្មែរបើគេអនុវត្តធ្វើតាមប្រពៃណីខ្មែរ ហើយខ្មែរនឹងក្លាយជាបរទេសដទៃបើខ្មែរប្រព្រឹត្តតាមវប្បធម៌បរទេសលែងខ្វល់ខ្វាយនឹងវប្បធម៌ខ្មែរ។
៣.២.១ ការវិវត្តនៃការជ្រើសរើសគូស្រករ
នៅក្នុងសម័យបុរាណ ការជ្រើសរើសគូស្រករ ការផ្គូផ្គងកូនៗឲ្យបានគ្នាជាប្តីប្រពន្ធគឺអំណាចរបស់អាណាព្យាបាល ជាពិសេសមាតាបិតាទាំងស្រុង។ កូនប្រុសពេលដែលមេបាខាងស្រីព្រមព្រៀងថានឹងលើកកូនឲ្យ មិនទាន់អាចរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍តែម្តងទេ គេត្រូវទៅនៅផ្ទះខាងស្រីដើម្បីបម្រើមាតាបិតាខាងស្រីលុះណាតែ មាតាបិតា អាណាព្យាបាលខាងស្រីគេឃើញថា បុគ្គលនេះ មានចរិត ឫកពាល្អ ជាអ្នកអត់ធ្មត់ និងឆ្លាតវាងវៃទើបគេសម្រេចចិត្តឲ្យកូនក្រមុំរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ពេលលេញ។ ការជ្រើសរើសកូនប្រសាទៀតសោតមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីពេលបច្ចុប្បន្ន។ នៅសម័យបុរាណ គេជ្រើសរើសកូនស្រាតាមរយៈមើលពូជពង្សវង្សត្រកូល ចរិតលក្ខណៈ ជាអ្នកបានបួសរៀនឬអត់ធន់។ល។ រីឯក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ការជ្រើសរើសគូស្រករមានការផ្លាស់ប្តូរ គួរឲ្យកត់សម្គាល់។ កូនៗអាចជ្រើសរើសគូស្រករ ឬដៃគូរបស់ខ្លួនដោយខ្លួនឯង ដោយមិនមានសម្ពាធពីអ្នកដទៃឡើយ ហើយថែមទាំងមិនចាំបាច់ទៅបម្រើផ្ទះខាងស្រីទៀតផង។
ការវិវត្តនៃការជ្រើសរើសគូស្រករនេះអាចផ្តល់ផលអវិជ្ជមានខ្លះ និងវិជ្ជមានខ្លះ។ ផ្តល់ផលអវិជ្ជាមានត្រង់ថា ជាទូទៅក្មេងៗស្រីប្រុសឡាញ់គ្នាជាលក្ខណៈស្នេហាផ្លេកបន្ទោល ឃើញភ្លាមស្រឡាញ់ភ្លែតដែលជាហេតុធ្វើឲ្យមិនមានការសង្កេត ឬស្វែងយល់ ពីគ្នាឲ្យបានស៊ីជម្រៅ។ មួយវិញទៀត បើទោះជាគេប្រឹងសង្កេតស្វែងយល់យ៉ាងណាក៏មិនអាចឃើញកំហុសរបស់ដៃគូស្នេហាខ្លួនគេបានដែរ ពិព្រោះគេបានស្រឡាញ់ផ្កាប់មុខទៅហើយ នេះតម្រូវឲ្យអ្នកនៅខាងក្រៅ (ជនទីបី) ជួយពិនិត្យមើលទើបបាន។ ជាងនេះទៅទៀត គេគ្មានបទពិសោធន៍ដូចចាស់ទុំ ឬឪពុកម្តាយគេឡើយ។ ឪពុកម្តាយលោកបានឆ្លងកាត់គ្រប់រឿងរាវ គ្រប់កលល្បិច គន្លឹះប្លែកៗ បទពិសោធន៍ទាំងនេះហើយដែលអាចឲ្យពួគគាត់ស្គាល់ថាអ្នកនេះល្អ អាក្រក់ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម ខ្ជិលច្រអូស និងអាចជ្រើសរើសកូនប្រសាបានយ៉ាងត្រឹមត្រូវ។ រីឯផលវិជ្ជមាន បានដល់ការទទួលបានផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសម្រេចចិត្ត ក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រករដែលខ្លួនស្រឡាញ់។ នេះគឺប្រយោជដ៏សំខាន់ព្រោះថាមានតែខ្លួនគេទេទើបដឹងថាខ្លួនគេស្រឡាញ់អ្វី ស្អប់អ្វី។
ការជ្រើសរើសគូស្រករគប្បីប្រពឹ្រត្តិទៅទាំងពីរដោយខានមិនបាន មានន័យថាឪពុកម្តាយត្រូវជួយឲ្យជាយោបល់ដល់កូនខ្លួន រីឯកូនៗក៏ដូចគ្នាត្រូវពិភាក្សាជាមួយអាណាព្យាបាលរាល់កិច្ចការទាំងអស់មុននឹងធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។ បើបណ្តោយឲ្យកូនឯករាជ្យឯកឯងពេកវាអាចនឹងមានបញ្ហា ហើយបើប្រព្រឹត្តិតឹងរឹងពេកក៏នាំឲ្យដល់បញ្ហាដូចគ្នា ដូចមានរឿងជាច្រើនបានកើតឡើង ជាក់ស្តែង រឿងទុំទាវ។ ស្នេហាកាំរន្ទះ ម្តាយហួងហែងពេកដោយប្រកាន់យកគោការនំមិនធំជាងនាឡ នាំអន្តរាយគ្រប់ៗគ្នា។ ជាមេរៀនខ្មែរមិនត្រូវចោលទំនៀមដ៏ល្អដែលបន្សល់ទុកពីយូរលង់មកហើយទេ តែគប្បីនាំគ្នាជួយអភិរក្សចាស់ ឆ្នៃប្រឌិតថ្មី ដើម្បីក្តីសុខក្សេមក្សាន្តជាតិខ្លួន។
៣.២.២ របៀបនៃអាពាហ៍ពិពាហ៍
ដោយសង្គមខ្មែរជាសង្គមដែលបានទទួលឥទ្ធិពលវប្បធម៌ អរិយធម៌និងសាសនាពីឥណ្ឌា គេនៅតែឃើញមានការបែងចែករាល់កម្មវិធីក្នុងសង្គមទៅតាមវណ្ណៈ ដូចជាវណ្ណៈក្សត្រ វណ្ណៈនាម៉ឺនមន្ត្រី វណ្ណៈកម្មករ កសិករ ជាដើមជាហេតុធ្វើឲ្យទម្រង់នៃកម្មវិធីមួយអាចប្លែកគ្នាទៅតាមនោះដែរ។ ហើយពិធីការនានា ក៏ត្រូវបានគេចាត់ចែងទៅតាមឋានៈ និងលទ្ធភាព មុខមាត់និងវណ្ណៈរបស់មនុស្សទាំងនោះ។ ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ដែលយើងកំពុងភិក្សានេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងស្រាប់ គឺមានច្រើនទម្រង់ ច្រើនបែបបទ។ តើទម្រង់នៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរមានការបែងចែកយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ?
ទម្រង់នៃអាពាហ៍ពិពាហ៍នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ មានលក្ខណៈច្រើនប្រភេទ ឬរបៀប តែបើបំព្រួញដោយខ្លី គឺមានបីរបៀប។ របៀបទី ១ គឺអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ក្រុមវីរជន។ អាពាហ៍ពិពាហ៍វីរជនបានដល់ព្រះមហាក្សត្រ ថ្នាក់ដឹកនាំ និងជនដែលមានស្នាដៃល្អជូនជាតិមាតុភូមិ ឬជនដែលមានកិត្តិយសកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អឮខ្ចរខ្ចាយដែលមហាជនគោរពរាប់អាន។ ជាពិសេស អាពាហ៍ពិពាហ៍វីរជននេះ តែងតែប្រព្រឹត្តទៅមានរយៈពេលច្រើនថ្ងៃ អាចមានដល់ទៅ ៧យប់ ៧ថ្ងៃក៏មាន ហើយគេអនុញ្ញាតឲ្យបណ្តារាស្ត្របានឈប់សម្រាកដើម្បីចូលរួមអបអរសាទរកម្មវិធីនេះទៀតផង។ ជាទូទៅអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់វីរជន តែងធ្វើឡើងទៅតាមប្រពៃណីខ្ជាប់ខ្ជួនព្រោះទីមួយជាបុគ្គលតំណាងឲ្យជាតិទាំងមូល តែងមិនធ្វើអ្វីរំលងបវេណីនាំឲ្យខូចមុខមាត់ជាតិ និងមួយវិញទៀតជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើននឹងធ្វើកម្មវិធីច្រើនថ្ងៃក៏មិនប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចឡើយ។
ទម្រង់ទី ២ គឺអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់មន្ត្រីនាម៉ឺន ឧកញ៉ា សេដ្ឋី អ្នកជំនួញ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ក្នុងវណ្ណៈនេះមិនសូវខុសនឹងវណ្ណៈខាងលើប៉ុន្មានដែរ តែថាអាពាហ៍ពិពាហ៍នេះមិនបានធ្វើឡើងជាលក្ខណៈសាធារណៈ ផ្សព្វផ្សាយដំណឹងទៅគ្រប់ទិសទីដូចវណ្ណៈខាងលើឡើយ ហើយក៏គ្មានការឈប់សម្រាក់ជាផ្លូវការដែរ ជាអាពាហ៍ពិពាហ៍ឯកជនសុទ្ធសាធ។ រយៈពេលនៃអាពាហ៍ពិពាហ៍អាចយូរឆាប់ទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់គេៗអាចជ្រើសរើសធើ្វ ៣ ថ្ងៃ ឬ ៥ ថ្ងៃ ព្រោះគេមិនមានឧបសគ្គផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដូចក្រុមទី ៣ឡើយ។ រីឯការគោរពតាមប្រពៃណីក៏មានភាពធូរលុងដែរ ក្រុមទី ២នេះហើយជាអ្នកនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរលំអានប្រពៃណីខ្មែរខ្លះ ព្រោះគេ តែងចង់ផ្សារភ្ជាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ពួកគេទៅនឹងវប្បធម៌បរទេសដែលគេបានប្រទះឃើញ នៅក្នុងពេលគេធ្វើដំណើរឯបរទេស។ ជាឧទាហរណ៍ ពីធីកាត់នំ ពិធីឲ្យកូនកម្លោះ ក្រមុំ ឬឪពុកម្តាយ ថើបគ្នានៅចំពោះមុខភ្ញៀវ និងពិធីផឹកស្រា សាំប៉ាញជាដើម។ ទង្វើទាំងនេះមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់យុវជនខ្មែរជំនាន់ក្រោយៗ គេនឹងប្រាកដជាធ្វើតាមព្រោះគេចង់ក្លាយជាអ្នកស៊ីវិល័យ ឡូយឆាយ ហ៊ឺហា ទាន់សម័យ។
របៀបទី ៣ គឺអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់សាមញ្ញជន ឬសាធារណជន។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ទម្រង់នេះគេតែងឃើញជាញឹកញាប់ទូទាំងប្រទេសជាពិសេសនូវរដូវប្រាំងពីខែ កក្តិក (វិច្ឆិកា) ដល់ខែពិសាខ (ឧសភា)។ជាទូទៅអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋក្រុមទី ៣ មានលក្ខណៈតាមបវេណីច្រើនដូចវណ្ណៈទី ១ ដែរតែទាស់ត្រង់ថា សេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគាត់មិនសូវមានអំណោយទាន ជាហេតុធ្វើឲ្យឆន្ទៈក្នុងការថែរក្សាវប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ពួកគាត់មានឧបសគ្គច្រើន។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តីក៏ពួកគាត់មិនដែលចោលរបៀបរបបប្រពៃណីខ្មែរសូម្បីបន្តិចសោះឡើយ ហើយថែមទាំងបានបង្រៀនកូនចៅពួកគាត់ឲ្យស្រឡាញ់ និងនាំគ្នាជួយថែរក្សាទៀតផង។ យើងសូមកោតសរសើរអស់លោកខ្លាំងណាស់ បើពុំមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកលោកទេ ម្ល៉េះប្រពៃណីខ្មែរនឹងខោចដាច់ដាចទៅតាមសម័យកាលអស់ហើយ។
បញ្ហាថវិកាជាបញ្ហាប្រឈមមុខដ៏ធំបំផុតចំពោះគ្រប់គ្នា តែកាលណាគ្មានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ទែ ធ្វើអ្វីៗក៏មិនបានគ្រប់ជុ្រងជ្រោយ ត្រឹមត្រូវត្រង់តាមច្បាប់ទម្លាប់ដែរ គឺប្រាកដជាធ្វើឲ្យតែរួចៗទៅ ដើម្បីជៀសវាងពាក្យនិន្ទាផង និងដើម្បីឲ្យមានលក្ខណៈសមរម្យផង ព្រោះមិនបើធ្វើវាដូចជាហួសហេតុពេក។ ប្រពៃណីអាពាហ៍ពិខ្មែរដែលមានការវិវត្តដូចសព្វថ្ងៃនេះ ក៏ប្រហែលជាបណ្តាលមកពីកត្តាជាចម្បងនេះដែរ ជាការពិតយើងត្រូវការឆន្ទៈជាចំាបាច់ក្នុងការអភិរក្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍នូវប្រពៃណីខ្មែរឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនទោះក្នុងកាលៈទេសៈ ឬជីវភាពបែបណាក៏ដោយ។
«ខ្មែរបើមិនប្រតិបត្តិប្រពៃណីខ្មែរ មិនមែនជាខ្មែរ បើមិនមែនជាខ្មែរ ជាជាតិសាសន៍ដទៃ បើជាជាតិសាសន៍ដទៃ តើនឹងមិនខ្វល់ខ្វាយស្រឡាញ់គាំពារថែរក្សាមរត៌កដូនតាខ្មែរដូចម្តេច!។»
៣.៣ ឥទ្ធិពលព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ
ខ្មែរពេលមានកម្មវិធីប្រពៃណីតូច-ធំ សំខាន់ ឬកិច្ចការជាកុសលម្តងៗ ពួកគេពុំដែលចោលលំអានទំនៀមទម្លាប់នៃព្រះពុទ្ធសាសនាឡើយ ព្រោះពួកគាត់បានដកជាប់ក្នុងសតិអារម្មណ៍ថា កាលបើគាត់មានជាប់ឈាមជ័រជាខ្មែរ គាត់គឺជាអ្នកកាន់ ឬជាកូនចៅរបស់អ្នកគោរពប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាជាក់ជាពុំខានឡើយ។ ពេលមានកម្មវិធីកិត្តិយផ្សេងៗ ដូចជា ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬកម្មពិធីសិរីមង្គលនានាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតែងអញ្ជើញអ្នកប្រាជ្ញខាងព្រះពុទ្ធសាសនាមានៈ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ អាចារ្យ ដូនជី និងនិមន្តព្រះសង្ឃជាដើមមកធ្វើជាគណៈអធិបតីក្នុងកិច្ចកម្មវិធី ដោយមានសេចក្តីយល់ឃើញថា ការប្រតិបត្តិយ៉ាងនេះ គឺញ៉ាំងកម្មវិធីឲ្យប្រព្រឹត្តទៅបានយ៉ាងរលូន និងសប្បាយរីករាយ ព្រោះមានលោកអ្នកប្រាជ្ញជាអ្នកណែនាំផ្លូវ។ លក្ខណៈគួរកត់សម្គាល់មួយចំនួនដែលមានទំនាក់ទំនង់ជាមួយព្រះពុទ្ធសាសនារួមមាន ការដេញពេលា, កិច្ចនិមន្តព្រះសង្ឃ, ការរៀបចំគ្រឿងសក្ការៈបូជាក្នុងពិធីមង្គលការ, ពិធីសូត្រមន្ត, ពិធីធ្វើធ្មេញ និងពិធីកាត់អំបោះ។
៣.៣.១ ការដេញពេលា
តាមប្រព័ន្ធជំនឿរបស់ខ្មែរ មុននិងប្រារព្ធពិធីអ្វីមួយពួកគេច្រើនតែទៅស្នើសុំយោបល់ពីចាស់ទុំ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ អ្នកប្រាជ្ញ ឬ ព្រះសង្ឃជាមុនសិន ទើបពួកគេធ្វើការសម្រេចចិត្តជាខាងក្រោយ។ ជំនឿនេះក៏សមហេតុផលដែរ ព្រោះកិច្ចការទាំងឡាយដែលមានការឆ្លងកាត់មតិភាគច្រើន ឬ អ្នកមានបទពិសោធន៍លើកិច្ចនោះច្រើនតែប្រព្រឹត្តទៅបានយ៉ាងរលូន និងជោគជ័យ។ ការជ្រើសរើសពេលវេលា សម្រាប់រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ដល់កូនចៅប្រុសស្រីក៏មានសភាពយ៉ាងដូច្នោះ ជនជាតិខ្មែរតែងតែនិយមទៅរកព្រះសង្ឃ ឬលោកអាចារ្យដើម្បីពិនិត្យមើលថ្ងៃនក្ខត្តឬក្សល្អនៃកូនប្រុសស្រីថា វេលាណាបាន និងមិនបានសម្រាប់កូនពួកគេ។ ការទៅរកព្រះសង្ឃ ឬលោកអាចារ្យចេះដឹងខាងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីជួយឲ្យមើលពេលមើលវេលានេះព្រោះមានគោលដៅសំខាន់ៗដូចជាៈ
- ផ្តល់នូវភាពកក់ក្តៅក្នុងផ្លូវអារម្មណ៍របស់មាតាបិតា និងសាម៉ីខ្លួន
- ផ្តល់ភាពស្ងប់ចិត្តនៃមាតាបិតា និងសាម៉ីខ្លួន
- ជាការផ្តល់នូវតម្លៃ និងក្តីទុកចិត្តដល់អ្នកមានសីលធម៌ គុណធម៌ ឬប្រាជ្ងបណ្ឌិតជាតិខ្លួន។
- ជាការប្រតិបត្តិតាមគន្លងប្រពៃណីដូនតាតាំងពីបុរាណមក
- ជាការបង្ហាត់បង្រៀនដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ
- និងក៏ជាការរក្សានូវទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីដូនតាខ្មែរ។
ប៉ុន្តែ បើផ្អែកទៅលើទស្សនៈព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់បានសម្តែងថា «ពេលណាដែលសត្វទាំងឡាយប្រព្រឹត្តល្អដោយកាយ វាចា ចិត្ត ពេលនោះឈ្មោះថា ជានក្ខត្តឫក្សល្អ ជាមង្គលល្អ ជាពេលភ្លឺស្វាងល្អ ជាអរុណរះល្អជាខណៈល្អ ជាយាមល្អ»។
ដោយខ្លីមក ការជ្រើសរើសពេលវេលាសម្រាប់់រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ដ៏ជាក់លាក់ គឺជាពិធីការមួយដ៏ល្អបំផុតសម្រាប់សម័យកាលបច្ចុប្បន្ន ព្រោះសម័យកាលនេះជនគ្រប់រួបមានការមមារញឹកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការប្រកបរបរទទួលទានរបស់ខ្លួន។ ការរើសវេលាពីព្រះសង្ឃ និងអាចារ្យ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ក៏ជាចំណែកមួយនៃសុភមង្គលរបស់គូស្វាមីភរិយាថ្មីថ្មោងក្នុងជំហានដំបូងផងដែរ ព្រោះពួកគេបានទទួលអារម្មណ៍ថាពួកគេបានបំពេញកាតព្វកិច្ចជាកូនចៅខ្មែរអ្នកមានចរិតថ្លៃថ្នូរ និងជាអ្នកគោរពប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា។
៣.៣.២ ពិធីក្រុងពាលី
លោកអាចារ្យ និងប្រជាបរិស័ទមួយចំនួនបានយល់ខុសថា ក្រុងពាលីជាពិធីបែបព្រហ្មញ្ញសាសនា តែតាមពិតជាពិធីបែបព្រះពុទ្ធសាសនាសុទ្ធសាធ។ បើតាមវចនានុក្រមសម្តេច ជួន ណាត ទំព័រ ៧៣៩ ពលីប្រែមកថា «ការបូជាសួយសាអាករ ពន្ធដារ តង្វាយ សំណែន ការសង្រ្គោះ ចំណែកបុណ្យ»។រីឯលោកអាចារ្យ ញាណ ភឿន ក៏បានបញ្ជាក់ស្រដៀងគ្នានេះថាពិធីក្រុងពាលីនេះជាពិធីផ្សាយកុសលដល់ទេវតាទាំងឡាយដែលជាភូមិទេវតាក្តី អារុក្ខទេវតាក្តី អាកាសទេវតាក្តី និងសុំការអនុញាតិពីម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី បុព្វការីជនដើម្បីអនុញាតិធ្វើពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍។គាត់បានបន្ថែមទៀតថា ដែលយល់ច្រឡំនោះព្រោះមកពីពេលអាចារ្យសែនក្រុងពាលី គាត់តែងបួងសួងតាមបែបព្រហ្មញ្ញសាសនា។ តាមពិត ពិធីក្រុងពាលីមានទំនាក់ទំនងជាមួយនិងព្រះពុទ្ធសាសនាមានសម្តែងអំពីពិធីក្រុងពាលីទាំងប្រាំ ដូចមានចែងក្នុងគម្ពីរសុត្តន្តបិដកភាគ៤៤ ទំព័រ៨៩ ស្រាប់។
១. បុព្វបេតពលី គឺដើម្បីឧទ្ទិសកុសលដល់ញាតិដែលបានបាត់បង់ជីវិតទៅ
២. អតិថិពលីគឺដើម្បីឧទ្ទិសកុសលដល់ជនទូទៅដោយពុំរើសមុខ
៣. ញាតពលី គឺដើម្បីជួយសង្គ្រោះដល់ញាតិទាំងឡាយ
៤. រាជពលី គឺបានដល់ការសុំច្បាប់ទម្លាប់ និងបង់ពន្ធដល់រាជការ
៥. ទេវតាពលី គឺបានដល់ការចែករំលែកបុណ្យដល់ទេវតាទាំងឡាយ។
ការសែនក្រុងពាលីនេះ បុរាណលោកធ្វើឡើងដើម្បីសុំការអនុញាតិពីពួកអទិសមានកាយ (ពួកទេវតា អារុក្សអារក្សអ្នកតា ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី) និងជាការសុំអនុញាតិច្បាប់ទម្លាប់ពីអាជ្ញធរដែនដី។ ព្រោះថា ទោះជាមានការយល់ព្រមពីរដ្ឋអំណាចហើយក៏ដោយ ក៏ខ្មែរយើងនៅតែរក្សានូវទំនៀមទម្លាប់ក្រុងពាលីនេះដើម្បីនាំមកនូវសេចក្តីសុខ សេចក្តីចម្រើនដល់អ្នកដែលបានមកចូលរួម និងម្ចាស់កម្មវិធី ក៏ដើម្បីជៀសវាងនូវឧបត្តិហេតុផ្សេងៗ ដូចជា ខ្មោចចូលសណ្ឋិត ឬភយន្តរាយផ្សេងៗ។
៣.៣.៣ការនិមន្តព្រះសង្ឃ
ព្រះសង្ឃ គឺជាឧត្តមភេទ ឬ ភេទដ៏ប្រសើរ។ ក្នុងការនិមន្តព្រះសង្ឃមកដើម្បីប្រទានឱវាទ ឬ ប្រទានពរជ័យសិរីមង្គលអ្វីមួយពុំមែនចេះតែងាយស្រួលនោះទេ ព្រោះកាលបើ យើងប្រព្រឹត្តិចំពោះលោកពុំសមរម្យអាចកើតទោសពៃដល់យើងទៀតផង។ ជំនាន់ដើម ការនិមន្តព្រះសង្ឃ គឺគេច្រើនទៅនិមន្តដល់លោកគ្រូចៅអធិការវត្ត ដើម្បីលោកចាត់ចែងចំនួនព្រះសង្ឃដែលញាតិញោមចង់និមន្ត។បុរាណាចារ្យលោកចង់ផ្សារភ្ជាប់ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍នេះជាមួយនឹងព្រះពុទ្ធសាសនា ទោះជាពុំបានសព្វគ្រប់ទាំងអស់ក៏បានមួយចំណែកដែរ ជាក់ស្តែងការនិមន្តព្រះសង្ឃសូត្រមន្តក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ការនិមន្តព្រះសង្ឃចូលរួមចម្រើនព្រះបរិត្តពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺជាការផ្តល់ឱកាសដល់កូនប្រុសស្រីបានទទួលនូវឱវាទអប់រំផ្ទាល់ពីព្រះសង្ឃ ហើយព្រះសង្ឃក៏និងស្វាធ្យាយនូវព្រះបរិត្តជាពុទ្ធជ័យមង្គល ដេញឧបទ្រព ភយន្តរាយឲ្យបវៀសជៀសចេញឆ្ងាយ។ នាពេលបច្ចុប្បន្ន ព្រជាជនខ្មែរនៅតែនិមន្តព្រះសង្ឃចូលរួមក្នុងពិធីមង្គលការដោយខានមិនបាន ទោះបីជាគេបានបង្រួមពិធីមង្គលការពីប្រាំពីរថ្ងៃមកនៅត្រឹមបីថ្ងៃ ឬមួយថ្ងៃមួយយប់ ឬមួយថ្ងៃក៏ដោយ ព្រោះព្រះពុទ្ធសាសនានៅតែដើរតួរយ៉ាងសំខាន់ជីវិតប្រចាំថ្ងៃក្នុងគ្រប់វិស័យទាំងអស់។
ក្នុងកិច្ចនិមន្តព្រះសង្ឃនេះទៀតសោត បុរាណាចារ្យលោកមានក្រិតក្រមមួយជាក់លាក់ គឺឲ្យនិមន្តព្រះសង្ឃចំនួនប្រាំបួនព្រះអង្គ ប្រាំពីរអង្គ ប្រាំអង្គ បួនអង្គ និងយ៉ាងហោចណាស់ក៏និមន្តពីរព្រះអង្គដែរ។ ប៉ុន្តែ តាមការនិយមរបស់ប្រជាបរិស័ទសព្វថ្ងៃនេះ គេតែងនិមន្តព្រះសង្ឃចំនួនបួនព្រះអង្គដើម្បីចម្រើនព្រះបរិត្តក្នុងពិធីមង្គលការ។ ត្រង់ចំណុចនេះ យើងមិនបដិសេធថា ត្រូវតែនិមន្តព្រះសង្ឃចំនួនប៉ុណ្ណេះ ឬប៉ុណ្ណោះនោះទេ ព្រោះថា សុភមង្គលក្នុងក្រុមគ្រួសារមិនមែនកើតឡើងដោយចំនួនព្រះសង្ឃតិច ឬច្រើន សេស ឬគូនោះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ យើងគប្បីនិមន្តព្រះសង្ឃទៅតាមលទ្ធភាព និងសទ្ធាជ្រះថ្លារបស់ខ្លួន ត្រង់នេះទេជាសុភមង្គលពិតៗរបស់មនុស្ស។ ដើម្បីជៀសវាងនូវការប្រាសចាកក្បួនខ្នាតប្រពៃណីពីបុរាណ និងរក្សានូវលំអានដូនតាដែលធ្លាប់ធ្វើកន្លងមកព្រោះខ្មែរយើងជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ដូច្នេះការធ្វើអ្វីមិនអាចប្រាស់ចាកទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីពុទ្ធសាសនាបានឡើយ។
៣.៣.៤រៀបគ្រឿងសក្ការៈ
នៅក្នុងពិធីសូត្រមន្តពេលរៀបមង្គលការ គេតែងឃើញមានការរៀបចំគ្រឿងរណ្តាប់ ផ្សេងៗសម្រាប់ជាគ្រឿងសក្ការៈបូជាដល់ព្រះរតនៈត្រៃ។ របៀបនៃការរៀបគ្រឿងសក្ការៈបូជាព្រះរតនៈត្រៃមានសភាពប្លែកគ្នាបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។ កិច្ចការទាំងនោះរូមមានៈ ការរៀបចំស្លាធម៌ បាយសី ទៀន ធូប ផ្កាសម្រាប់អញ្ជើញ ពពួកទេវតា បារមីវត្ថុស័ក្តសិទ្ធ ព្រះព្រហ្ម ឬព្រះឥសូ ព្រះវិស្ណុជាដើម។ ដូចដែលបានដឹងហើយថា មានការលាយឡំគ្នារវាងព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនាតាំងតែពីសម័យអាណាចក្រភ្នំមកម្ល៉េះ ជាហេតុធ្វើឲ្យមានការច្របាច់បញ្ចូលគ្នារវាងជំនឿទាំងពីរនេះ ហើយរាល់កម្មវិធីដែលធ្វើឡើងខ្មែរមិនបានបដិសេធចោលណាមួយឡើយ គឺនៅតែបន្តប្រតិបត្តិជាទំនៀមរបស់ខ្លួនគេរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
ដោយចាប់តាំងពីសម័យអង្គរមកពុទ្ធសាសនាបានទទួលការគាំទ្រពីប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើន ជាពិសេសក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័វរ្ម័នទី ៧ ព្រះពុទ្ធសាសនាក៏មានឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លំាងឡើងៗនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បូករួមទាំងក្នុងពិធីផ្សេងៗផង និងដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងសង្គមខ្មែរ។ ទំនៀមរៀបគ្រឿងសក្ការៈបូជាដល់ព្រះរតនត្រៃខ្មែរបានគោរពប្រតិបត្តិមកតាំងពីពេលនោះមក ដើម្បីធ្វើនូវការដឹងគុណដល់គុណព្រះរតនត្រៃ។ ការរៀបគ្រឿងសក្ការៈមានសភាពដូចៗគ្នាទោះក្នុងពិធីបុណ្យ ឬពិធីមង្គលការក៏ដោយ។ជាទូទៅ គេតែងរៀបចំកន្លែងសក្ការៈ និងគ្រឿងសក្ការៈនៅទិសខាងត្បូងនៃកន្លែងកម្មវិធី ព្រោះទិសខាងត្បូងតំណាងឲ្យគ្រូបាធ្យាយ ដោយមាននិមន្តព្រះពុទ្ធរូបមួយព្រះអង្គ ឬច្រើន ឬក៏ព្រះបត់មកដាក់តាំងនៅលើអាសនៈដែលមានតុបតែងលម្អរដោយគ្រឿងសក្ការៈផ្សេងៗ ហើយក៏មានអុចទៀន ធូប និងថ្វាយទឹកអប់ ផ្កាភ្ញីជាដើម។
ពុទ្ធបូជា មហាតេជោ៖ បូជាព្រះពុទ្ធមានតេជៈច្រើន
ធម្មបូជា មហាបញ្ញោ៖ បូជាព្រះធម៌មានបញ្ញាច្រើន
សង្ឃបូជា មហាធនោ៖ បូជាព្រះសង្ឃមានធនធានច្រើន។
៣.៣.៥កិច្ចក្នុងពិធីសូត្រមន្ត
ពិធីចម្រើនព្រះបរិត្ត ឬ ហៅសាមញ្ញថាសូត្រមន្តជាពិធីកម្មដ៏មង្គលមួយសម្រាប់ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទក្នុងចំណោមពិធីការនានានៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ។ ពេលរៀបភោជនទទួលភ្ញៀវរួច ប្រហែលជាម៉ោង៦ល្ងាច គេត្រូវនិមន្តព្រះសង្ឃមកចម្រើនព្រះបរិត្ត ប្រសិទ្ធពរជ័យដល់កូនស្រីកូនប្រុស។ ព្រះសង្ឃដែលគេត្រូវនិមន្តចម្រើនព្រះបរិត្ត ក្នុងពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍កូនស្រី កូនប្រុសមានចំនួនយ៉ាងតិចណាស់ក៏បួនព្រះអង្គដែរ។
ពីបុរាណ គេនិមន្តព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តឲ្យកូនស្រីមុន។ កាលបើព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តនិមន្តដល់លើផ្ទះចាស់ទុំនាំកូនស្រីមកអង្គុយក្នុងល្វែងចន្ទ បែរមុខទៅរកព្រះសង្ឃ។ លោកអាចារ្យរៀបចំគ្រឿងសក្ការៈបូជាហើយ នាំកូនស្រីនមស្សការព្រះរតនត្រ័យ, សុំសីល, អារាធនានិមន្តព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តប្រសិទ្ធពរជ័យឲ្យកូនស្រីក្នុងពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។
លុះគ្រាព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តរួច លោកអាចារ្យឲ្យកូនស្រី ឬឪពុកម្តាយកូនស្រីប្រគេនទេយ្យវត្ថុដល់ព្រះសង្ឃ។ លោកអាចារ្យប្រកាសកុសលជូនវិញ្ញាណខ័នជីដូនជីតាជាបុព្វការី ដែលស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅហើយ សូមវិញ្ញាណខន្ធបុព្វការីនោះ បានប្រកបដោយសេចក្តីសុខ សេចក្តីចម្រើន រហូតដល់ព្រះនិព្វាន។
កាលបើរៀបចំចម្រើនព្រះបរិត្តឲ្យកូនស្រីរួចហើយ លោកអាចារ្យ លោកមេបារួមជាមួយមាតាបិតាញាតិសន្តាន និមន្តព្រះសង្ឃចុះទៅរោងការ រៀបចំចម្រើនព្រះបរិត្តឲ្យកូនប្រុសទៀត។ ពិធីនិមន្តព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តឲ្យកូនប្រុសនេះ ក៏មានលក្ខណៈដូចពេលនិមន្តព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តឲ្យកូនស្រីដែរ។
ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៃការសូត្រមន្តក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍នេះ ធ្វើឡើងតាំងពីបុរាណកាលមកម្ល៉េះ គឺមានន័យថា ចាប់តាំងពីថ្នាក់ដឹកនាំ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានប្តូរជឿពីការគោរពប្រតិបត្តិព្រហ្មញ្ញសាសនាមកគោរពរាប់អានព្រះពុទ្ធសាសនាមក។ប៉ុន្តែ សម័យបច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតឃើញថា គេនិយមធ្វើពិធីចម្រើនព្រះបរិត្តនេះរួមគ្នាតែម្តង គឺពុំបាច់ធ្វើដាច់ដោយឡែកពីគ្នាដូចសម័យមុនឡើយ ព្រោះគេយល់ឃើញថា ជាការខ្ជះខ្ជាយពេលវេលា និងប្រាក់កាសប៉ុណ្ណោះ។មុននឹងចម្រើនព្រះបរិត្ត ឬសូត្រមន្តគេត្រូវឆ្លងកាត់ពិធីមួយចំនួនតាមលំដាប់លំដោយដូចខាងក្រោម៖
ក/. ធ្វើបទនមស្សការ
រាល់កម្មវិធីអ្វីមួយដែលជនជាតិខ្មែរប្រារព្ធឡើង ពួកគេតែងរំលឹកគុណនៃបុគ្គលដែលបានធ្វើគុណមកលើរូបគេជាមុនសិន ព្រោះខ្មែរជនជាតិដែលមានកតញ្ញូកតវេទី ទើបពួកគាត់ទទួលបាននូវការស្ងប់ចិត្ត ឬមានការជឿទុកចិត្ត។ ចំណែកឯការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរក៏ដូច្នោះដែរ គឺមុនពេលដែលចាប់ផ្តើមកម្មវិធី លោកតែងតែដឹកនាំគ្នាធ្វើបទនមស្សការរំលឹកនឹកដល់គុណព្រះរតនត្រៃហើយចែករំលែកបុណ្យកុសលដល់បដិសន្ធិវិញ្ញាណបុព្វការីជនដែលបានស្លាប់បែកបាក់ចែកស្ថានទៅឲ្យកើតក្នុងសុគតិភព និងមួយចំណែកទៀតដើម្បីផ្សាយនូវមេត្តាដល់ពពួកទេវតាអ្នកប្រាថ្នាបុណ្យទាំងឡាយ។
ការធ្វើបទនមស្សការចំពោះគុណព្រះរតនត្រៃនេះ គឺអាស្រ័យទៅលើពេលវេលាផងដែរ ប្រសិនបើ ពេលវេលាមានរយៈពេលវែង ក៏ធ្វើបទនមស្សការបែបពិស្តារមានការសូត្រលាយឡំគ្នារវាងភាសាបាលី និងភាសាសម្រាយ (ភាសាខ្មែរ)ទៅ តែបើពេលវេលាខើចពេក ក៏ធ្វើបទនមស្សការជាសង្ខេប គឺសូត្រណាតែព្រះធម៌ណាដែលមានលក្ខណៈសំខាន់ៗ និងជាភាសាបាលីសុទ្ធសាធ។ ធម៌នមស្សការនេះ ជាទូទៅ គេច្រើនសូត្ររំលឹកនូវគុណព្រះពុទ្ធ គុណព្រះធម៌ គុណព្រះសង្ឃ ព្រោះថា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ដឹងក្នុងលោក ទ្រង់មាន បញ្ញាគុណ វិសុទ្ធិគុណ និងករុណា បានរកឃើញនូវធម៌ដោយខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់ពុំមានគ្រូអាចារ្យណាប្រដៅព្រះអង្គឡើយ ហើយទ្រង់ចែករំលែកនូវព្រះធម៌ដែលជាឱសថដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិ អាចជួយឲ្យសត្វដែលកំពុងវង្វេងក្នុងវាលវដ្តសង្សារួចចាកទុក្ខបាន។ រីឯព្រះធម៌ ទាំង ៨ ម៉ឺន ៤ ពាន់ព្រះធម្មខន្ធ ជាមាគ៌ាដ៏ត្រង់ សត្វណាបានសិក្សាស្វែងយល់ហើយយកទៅបដិបត្តិនឹងបានដល់ព្រះនិព្វាន។ ចំណែកឯព្រះសង្ឃអង្គសាវ័ក សក្យបុត្រជាស្រែបុណ្យសម្រាប់បរិស័ទគ្រប់ជាតិសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ អាចបំពេញសេក្តីល្អបាន។ បុគ្គលដែលបានខិតចូលជិតព្រះរតនត្រៃ តែងជាអ្នកបើកផ្លូវសុខសួស្តី សុភមង្គល ស្ថានសួគ៌ និងព្រះនិព្វានជាអវសាន។
គេសង្កេតញើញថា ជនជាតិខ្មែរយើងបើធ្វើអ្វីមួយពុំដែលបានបំភ្លេចចោលនូវគុណូបក្ការៈនៃលោកអ្នកដ៏មានគុណខ្លួនឡើយ គឺពួកគេតែងព្យាយាមផ្សារភ្ជាប់ខ្លួន និងអ្នកមានគុណតាមរយៈពិធីនានាមានការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ដូចជារូបភាពការធ្វើបទនមស្សការព្រះរតនត្រ័យនេះជាដើម។
ខ/. សមាទានសីល
សីល ជាពិសេស និច្ចសីល គឺជាសម្បត្តិធម្មជាតិរបស់មនុស្សសត្វគ្រប់រូបមនុស្សបើគ្មានសីលមិនមែនជាមនុស្ស បើមានសីលដាច់ដាច ជាមនុស្សមិនពេញលក្ខណៈ។ ដោយខ្មែរជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា លោកតែងផ្សាភ្ជាប់កម្មវិធីទាំងអស់ទៅនឹងព្រះពុទ្ធសាសនាជាក់ស្តែងនៅក្នុងពិធីមង្គលការនេះតែម្តង។ គេតែងនិមន្តព្រះសង្ឃមកកាន់ទីកន្លែងរៀបមង្គលការដើម្បីបានឱកាស ធ្វើសីល និងទាន។ ហើយការសមាទានសីល ជាទូទៅ គេតែងសមាទានបញ្ចសីល ឬសីលប្រាំពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ព្រោះសីលប្រាំពុំមានលក្ខណៈតឹងរឹងពេក ឬធូរស្រាលពេក ជាសីលមានលក្ខណៈកណ្តាល គឺបានសេចក្តីថាកូនប្រុសស្រីអាចទទួលរក្សាបាន។
សីល៥នេះមានខ្លឹមសារដូចតទៅៈ ទី១ ជៀសវាងការបៀតបៀន ឬការធ្វើឲ្យជីវិតមនុស្សសត្វធ្លាក់ចុះកន្លង, ទី២ ជៀសវាងការប៉ះពាល់ ឬកាន់យកទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃដោយពុំមានការអនុញ្ញាត, ទី៣ ជៀសវាងការផិតក្បត់ចិត្តភរិយាស្វាមីខ្លួន, ទី៤ ជៀសវាងការនិយាយពាក្យភូតភរ កុហក បោកប្រាស់អ្នកដទៃ និងនិយាយរាយមាយ រោយរាយឥតប្រយោជន៍, និងទី៥ ជៀសវាងការសេពគ្រឿងស្រវឹងមានៈ សុរា បារី កញ្ឆា ម៉ា និងអាភៀនជាដើម។ ប្រសិនបើ កូនប្រុសស្រីបានរក្សាសីលប្រាំនេះខ្ជាប់ខ្ជួនល្អហើយ គឺញ៉ាំងឲ្យពួកគេ និងគ្រួសារជួបតែសុភមង្គលជីវិតក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន និងបរលោកដោយពិត។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការសមាទានសីលប្រាំរបស់កូនប្រុសស្រីពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺគេអាចផ្តល់ទស្សនទានខ្លះៗ ដូចជាៈ ១. ការថ្វាយខ្លួនជាពុទ្ធសាសនិក ព្រោះពិធីនេះមានតែក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាទេ, ២. ជាអ្នកបន្តវេនរក្សាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីសាសនាពីដូនតាមក, និង៣. ធ្វើជាគំរូល្អ ពលរដ្ឋល្អ ព្រោះខ្លួនជាបុគ្គលដែលមានសីលល្អ។
ជារួម ការសមាទានសីលប្រាំពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ មានអត្ថន័យច្រើនយ៉ាងណាស់ចំពោះមនុស្សជាតិ ជាពិសេស កូនកម្លោះកូនក្រមុំ។ ការសមាទានសីលប្រាំនេះ បានចូលរួមកាត់បន្ថយជម្លោះ ការខ្វែងគំនិតយ៉ាងច្រើន និងផ្តល់សុភមង្គលដល់គ្រួសារ ព្រោះពួកគេមានសីលជាមរតកនៅក្នុងខ្លួន។ សូមចងចាំថា គ្រប់គ្នា គ្រប់វ័យ គ្រប់ពណ៌សម្បុរ ជាតិសាសន៍ សុទ្ធតែត្រូវការសីលទាំងប្រាំនេះជាចាំបាច់ដើម្បីរស់ បើគ្មាន ឬប្រព្រឹត្តល្មើសសីលមួយណា នឹងនាំក្តីអន្តរាយដល់ខ្លួនភ្លាម។
គ/. ព្រះសង្ឃប្រទានឱវាទ
ជារឿយៗ គេតែងតែឃើញមានការផ្តល់នូវឱវាទពីសំណាក់ព្រះសង្ឃចំពោះកូនប្រុសស្រី ឬមហាជនទូទៅអំពីជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍នេះជាហូរហែរ។ ឱវាទទាំងនេះ ព្រះសង្ឃច្រើនសម្តែងអំពីវិធីបដិបត្តិដើម្បីឲ្យទទួលបាននូវសេចក្តីសុខចម្រើនក្នុងគ្រួសារ និងញាតិជិតខាងដែលគូស្វាមីភរិយានឹងត្រូវយកទៅអនុវត្តក្នុងជីវិតប្រចំថ្ងៃ ។ នេះជាទម្លាប់មួយដ៏ល្អព្រោះថា ភាគច្រើនគូស្វាមីភរិយាដែលទើបរៀបការថ្មីថ្មោង ពុំសូវមាន ឱកាស ឬសឹងតែគ្មានឱកាសដើម្បីស្តាប់ សិក្សារៀនសូត្រធម៌អាថ៌ឡើយ គេម្នាក់ៗរវល់តែប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យធនឲ្យបានច្រើនជាមុនសិន។ ពុំនោះសោតគេគិតថានៅវ័យក្មេងៗ មិនទាន់ចំាបាច់ត្រូវចូលវត្តទេ ទុកឲ្យចាស់ចូលមុនសិនចុះ ចាំគេចាស់នឹងចូលតាមក្រោយ ជាហេតុធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងរវាងពុទ្ធសាសនា និងសង្គមគ្រួសារកាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នា។
ក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាឱកាសដ៏ល្អសម្រាប់ព្រះសង្ឃចែករំលែកនូវចំណេះដឹងផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនាដល់គូស្វាមីភរិយា ព្រោះថាសូម្បីការផ្សព្វផ្សាយឱវាទនៅក្នុងសង្គមខ្មែរក៏នៅមានកំណត់នៅឡើយ មានតែការផ្សព្វផ្សាយតាមវិធីបុរាណ គឺឃើញម្នាក់បង្រៀនម្នាក់ បើមានកម្មវិធីអ្វីមួយទើបអាចធ្វើទៅបានច្រើននាក់ហើយពុំទាន់មានទីស្នាក់ការអចិន្ត្រៃនៃស្ថាប័នព្រះពុទ្ធសាសនាណាមួយ ឈរចាំជួយផ្តល់ពត៌មាន ផ្តល់ចំណេះដឹង និងផ្តល់ការអប់រំផ្លូវចិត្ត ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅឡើយ។
ជាទូទៅព្រះសង្ឃលោតែងឲ្យឱវាទដល់កូនប្រុសស្រីសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើ ធម៌ជាមង្គល (មង្គលសូត្រ) ធម៌ដែលនាំឲ្យដល់វិនាស (បរាភវសូត្រ)លោកធម៌ដែលគ្រប់គ្នានឹងត្រូវតែជួបប្រទះ (មានលាភ អត់លាភ មានយស អត់យស និន្ទា សរសើ សុខ ទុក្ខ) និងក៏ភ្ជាប់ជាមួយនឹងធម៌ត្រៃកូដគឺសច្ចៈ កត្តញ្ញូ ខន្តី ។ ព្រះធម៌ទាំងនេះ បង្ហាញអំពីតួនាទី កតព្វកិច្ច និងភារកិច្ចដែលកូនប្រុសស្រីតូ្រវទទួលរាប់រងដោយខានមិនបាន ។ ជាឱវាទដែលប្រាប់ឲ្យភាគីនីមួយៗត្រូវប្រកាន់យក និងអនុវត្តតាមខ្ជាប់ខ្ជួនបំផុតទើបទទួលផ្លែផ្កាគួរជាទីពេញចិត្តបាន ។ ហើយធម៌មង្គលដែលព្រះសង្ឃច្រើនចម្រើន និងសម្តែងប្រាប់នោះ គឺមាន៣៨ប្រការមាន រមិនសេពគប់បុគ្គលពាលទាំងឡាយ ១, ការសេពគប់បណ្ឌិតទាំងឡាយ១, ជាដើមជាមង្គលដ៏ឱត្តម។
ដោយសារគូស្វាមីភរិយាពុំសូវមានឱកាសបានស្តាប់ការផ្តល់ឱវាទពីព្រះសង្ឃ ដូច្នេះក្នុងពេលព្រះសង្ឃចែករំលែកចំណេះដឹងគប្បីត្រងត្រាប់ស្តាប់ឲ្យបានល្អិតល្អន់ និងប្រកបដោយឆន្ទៈ និងគប្បីយកព្រះធម៌ទាំងនោះទៅអនុវត្ត ជាពិសេសមង្គលទាំង៣៨ប្រការនេះតែម្តង។ កាលបើគូស្វាមីភរិយាបានប្រតិបត្តិខ្ជាប់ខ្ជួន នឹងផ្តល់តែនូវសុភមង្គល សេចក្តីសុខ សុវត្ថិភាព មានមន្តសេ្នហ ទៅណាមកណា ទេវតា មារព្រហ្ម មនុស្សផងគ្នាទាំងអស់តែងថែរក្សាការពារ ឈឺឆ្អាលគ្រប់ពេលវា គ្រប់ទិសទី ហើយរស់នៅទីណាៗក៏តែងចុះសម្រុងជាមួយសង្គមនោះ។
ឃ/. ចម្រើនព្រះបរិត្ត
ការចម្រើនព្រះបរិត្ត (ហៅតាមសាមញ្ញថា សូត្រមន្ត) ក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ម្តងៗ ព្រះសង្ឃច្រើនតែស្វាធ្យាយនូវព្រះធម៌មង្គលដើម្បីជាសិរីសួស្តីដល់កូនកម្លោះក្រមុំដែលកំពុងតែរៀបមង្គលការ ។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះធម៌សម្រាប់ស្វាធ្យាយ គឺមានលក្ខណៈផ្សេងៗ គ្នាក្នុងបរិបទខុសៗ គ្នាផងដែរ តួយ៉ាងពេលបុណ្យសម្រាប់រំលែកសេចក្តីទុក្ខសោក ព្រះសង្ឃលោកលើកយកព្រះធម៌ណាដែលជាគតិអប់រំដល់មនុស្សទាំងពួងឲ្យបានយល់អំពីដំណើរពិតនៃជីវិត តែប្រសិនបើពិធីនោះជាមង្គល លោកក៏និងលើកយកព្រះធម៌ជាមង្គលមកស្វាធ្យាយ។ ប៉ុន្តែ ដោយពេលនេះ ស្មេរមានកតព្វកិច្ចត្រូវបង្ហាញពីទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ ដូច្នេះ ស្មេរសូមលើកយកព្រះធម៌ទាំងឡាយណាដែលព្រះសង្ឃតែងតែលើកយកមកស្វាធ្យាយក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍តែប៉ុណ្ណោះមកចុះផ្សាយ។
ព្រះធម៌ដែលព្រះសង្ឃតែងស្វាធ្យាយក្នុងថ្ងៃអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមង្គលរួមមានៈ មង្គលសូត្រ (ពហូ ទេវា) ព្រះធម៌នេះ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់បានសម្តែងប្រាប់ដល់មនុស្សទេវតាទាំងឡាយណាដែលត្រូវការដោយសុភមង្គល និងសិរីសួស្តីដល់ជីវិតរបស់ពួកគេ។ ពុទ្ធជយមង្គល (ពាហុំ) ជាព្រះធម៌ដែលព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់បានផ្ចាញ់នូវពពួកមារ និងពពួកមនុស្សទេវតាជាមិច្ឆាទិដ្ឋទាំងឡាយឲ្យចូលមកកាន់មាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវដោយសិរីសួស្តី។ មង្គលចក្រវាឡ (សិរីធិតិមតិតេជោ...) ធម៌នេះ ព្រះដ៏មានជោគ ទ្រង់សម្តែងអំពីឬទ្ធានុភាពដ៏ព្រះមហាករុណាទិគុណរបស់ទ្រង់ដែលមានចំពោះសត្វលោក សូមឲ្យសត្វលោកជួបតែសេចក្តីសុខចម្រើន និងជៀសផុតពីសេចក្តីអន្តរាយទាំងពួង។ ជយបរិត្តគាថា (មហាការុណិកោ...ជយន្តោ ពោធិយា...) ព្រះធម៌ដែលសម្តែងចែងអំពីមង្គលជីវិតពិតនៃមនុស្សទេវតាដែលអាស្រ័យដោយការងារត្រឹមត្រូវសុចរិតទៀងត្រង់, ការនិយាយត្រូវ និងដោយការគិតត្រូវជាដើម។ ប៉ុន្តែ ជាងនេះទៅទៀត ដោយជនជាតិខ្មែរយើងធ្លាប់កាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនាពីមុនមក ក៏នៅមានតំបន់ខ្លះនិយមសូត្រធម៌ជ័យសម្រាប់ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ពួកគេដែរ ធម៌នេះបុរាណលោកសូត្រដើម្បីសុំពរជ័យអំពីទេវតា និងឥសីឥសូក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។
ការបានស្វាធ្យាយ និង ស្តាប់នូវព្រះធម៌ខាងលើនេះដោយសេចក្តីគោរព គឺជាមហាកុសលមួយរបស់អ្នកស្វាធ្យាយនិងអ្នកស្តាប់។ ក្នុងនាមយើងជាអ្នកកាន់ និងគោរពប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា យើងគួរដឹកនាំកូនចៅ កូនកម្លោះក្រមុំ និងភ្ងៀវឲ្យចេះស្តាប់ដោយសេចក្តីគោរពសមតាមឋានៈខ្លួនជាខ្មែរអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលជាពលរដ្ឋដ៏ថ្លៃថ្លា។
ការរៀបចំខ្លួនប្រាណ និងសម្លៀកបំពាក់ដើម្បីចូលមកស្តាប់ព្រះសង្ឃស្វាធ្យាយនូវព្រះបរិត្តជយមង្គលដល់កូនប្រុសស្រីពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺមានលក្ខណៈសាមញ្ញសម្រាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍ជំនាន់ដើម ព្រោះបុរាណាចារ្យលោកមានការយល់ដឹង និងជ្រោតជ្រាបអំពីធម៌វិន័យរបស់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ចំពោះព្រះសង្ឃល្អប្រសើរថ្លៃថ្លាណាស់ ។ ប្រសិនបើ យើងពិនិត្យមកមើលអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺមានការឃ្លាតចាកក្រិតក្រមបុព្វបុរសយើងឆ្ងាយណាស់ តួយ៉ាង ការតុបតែងខ្លួនកូនកម្លោះក្រមុំពេលស្តាប់ព្រះសង្ឃស្វាធ្យាយព្រះធម៌ គឺមានលក្ខណៈពុំគួរគប្បីជាច្រើន ដោយគិតតែពីការលម្អចក្ខុ តែពុំបានធ្វើកុសលឲ្យត្រឹមត្រូវតាមក្បួនច្បាប់ធម៌វិន័យឡើយ ។ ម្យ៉ាងទៀត ការតុបតែងលម្អកូនកម្លោះក្រមុំឆើតឆាយពេកពេលស្តាប់ព្រះធម៌ គឺជាការពុំគួរឡើយ ព្រោះធ្វើឲ្យកូនកម្លោះក្រមុំពិបាកក្នុងការសម្រួលឥរិយាបថឲ្យបានសមរម ឬស្រួលចិត្តក្នុងការតាំងអារម្មណ៍ស្តាប់ព្រះធម៍ដោយសេចក្តីគោរព និងអាចនាំឲ្យកើតទោសពៃដល់ពួកគេផងដែរ ។
ដោយខ្លីមក កូនកម្លោះក្រមុំពេលដែលចូលខ្លួនមកស្តាប់ព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ត គួរតែរៀបចំខ្លួនប្រាណ និងសម្លៀកបំពាក់ឲ្យបានសមរមត្រូវតាមកាល។ ត្រូវមកអង្គុយចាំព្រះសង្ឃ មិនត្រូវឲ្យលោកមកគង់ចាំពួកយើងឡើយ ព្រោះជាការពុំសមរម្យ និងនាំឲ្យកើតទោសដល់ខ្លួនផង។
ចំណុចមួយទៀត ដែលយើងគួរគិតពិចារណា គឺអស់លោកដែលជាជាងថតរូបក្នុងពិធីមង្គលការមិនត្រូវគិតតែពីថតរូបកូនកម្លោះក្រមុំឲ្យបានស្អាតសម្រាប់សម្ញែងគេឯងដោយភ្លេចគិតអំពីក្រមសីលធម៌និងបែបផែនប្រពៃណីជាតិឡើយ ព្រោះវានាំឲ្យបាត់បង់តម្លៃ និង អាចឈានដល់ការវិនាសបង់នូវទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីជាតិខ្មែរដោយសារស្នាដៃអស់លោក។ ត្រង់កន្លែងនេះ យើងខ្ញុំពុំចាំបាច់លើកយកចំណុចខុសឆ្គង់របស់អស់លោកមកចុះបង្ហាញទេ តែអស់លោកគួរផ្តើមពិនិត្យមើលទង្វើរបស់អស់លោកឡើងវិញទៅ ថាតើ ត្រឹមត្រូវ ឬពុំត្រឹមត្រូវ ហើយគួរផ្លាស់ប្តូរ ឬពុំគួរ?
ក្នុងនាមយើងជាខ្មែរដូចគ្នា ជាកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ដូនតា យើងគួរស្គាល់ខ្លួនឯងឲ្យច្បាស់ និងត្រូវដឹងអំពីភារកិច្ចរបស់ខ្លួន នោះទើបយើងអាចវប្បធម៌ប្រពៃណីគង់វង្ស និងរុងរឿងបាន។ មានស្មារតីក្នុងការងារទាំងពួង ទើបជាបេសកម្មពិត។
សរុបជារួមមក ការលើកយកនូវព្រះធម៌ជាមង្គលដែលព្រះសង្ឃស្វាធ្យាយនាពេលពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍មក គឺជាការប្រសើរក្រៃពេកណាស់ ព្រោះអាចញ៉ាំងឲ្យអ្នកស្វាធ្យាយ និងអ្នកស្តាប់ផងទាំងឡាយកើតនូវបុណ្យកុសលផង និងបញ្ញាក្នុងការដឹកនាំជីវិតក្នុងផ្លូវត្រូវ។
៣.៣.៦ពិធីធ្វើធ្មេញ
ពិធីធ្វើធ្មេញនាពេលបច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតពុំសូវឃើញមានច្រើនប៉ុន្មានទេ គឺស្ទើតែបាត់បង់ទំនៀមទម្លាប់នេះទៅហើយ តែដោយយើងខ្ញុំមានក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះការរលួសបាត់ ទើបយើងខ្ញុំខិតខំរុករកនូវខ្លឹមសារនៃប្រពៃណីដ៏ល្អនេះយកមកចុះ។ពិធីធ្វើធ្មេញគេច្រើនប្រតិបត្តិក្នុងវិធីបំបួសកុលបុត្រ និងរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ហើយពិធីធ្វើធ្មេញនេះទៀតសោត ក៏ឃើញអនុវត្តតាមតំបន់មួយចំនួនតែប៉ុណ្ណោះ។ដូចដែលយើងធ្លាប់ដឹងហើយថា មុននឹងដូនតាបង្កើតប្រពៃណីអ្វីមួយ ពួកគាត់បានបង្កប់នូវគំនិតអប់រំយ៉ាងជ្រាលជ្រៅដល់កូនចៅរួចជាស្រេច ពួកគាត់ពុំធ្វើអ្វីដែលខ្វះការពិចារណា និងខ្វះចក្ខុវិស័យឡើយ។ ដូចនេះ តើការធ្វើធ្មេញឲ្យបុត្រធីតាពីសំណាក់មាតាបិតាពេលកំពុងរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មានអត្ថន័យដូចម្តេចខ្លះនោះ យើងនឹងខិតខំបកស្រាយខ្លឹមសារទាំងស្រុងដូចតទៅ៖
បើយោងតាមមតិចាស់ទុំដែលបានប្រតិបត្តិផ្ទាល់ និងការអនុវត្តជាក់ស្តែងពួកគាត់បានផ្តល់ទស្សនៈអប់រំថា តាមពិតទៅ យើងជាខ្មែរអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាកាលណាធ្វើអ្វីមួយ គឺយើងគិតអំពីអំពើបាប និងអំពើបុណ្យជាមូលដ្ឋាននេះជាសច្ចធម៌។ការធ្វើធ្មេញឲ្យកូនប្រុសស្រីពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ គឺគេធ្វើគ្រាន់តែជាឧបកិច្ច (បញ្ហាកម្ម) ដល់កុលបុត្រកុលធីតាទាំងណាដែលពុំធ្លាប់បានបួសរៀន ឬចូលម្លប់ ដើម្បីឲ្យពេញលក្ខណៈជាកុលបុត្រកុលធីតាខ្មែរអ្នកគោរពប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា។ ធ្វើធ្មេញ បំពេញលក្ខ ។ បើកុលបុត្រកុលធីតាណាដែលបានបួសរៀន ឬបានចូលម្លប់រួចហើយនោះ ពុំចាំបាច់ធ្វើពិធីធ្វើធ្មេញទេ គឺកុលបុត្រកុលធីតានោះមានលក្ខណៈពេញលេញហើយ។ ន័យអប់រំម្យ៉ាងទៀត ធ្មេញ លោកប្រៀបប្រដូចជាចង្កូមនៃសត្វអាសេរពិស មានសត្វពស់ នាគរាជជាអាទិ៍ ។ ធ្មេញ ឬសម្តីមនុស្ស មានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់ ព្រោះវាអាចធ្វើឲ្យមនុស្សសត្វមានសុភមង្គល និងអពមង្គលបាន។ សមដូចពុំនោលមួយកន្លែងបានពោលថា «អណ្តាត ជាអាទិ៍កន្លង បានសុខទុក្ខផង ព្រោះអណ្តាត» ជាដើម។
ដោយពិត ពិធីធ្វើធ្មេញ បំពេញលក្ខពេលអាពាហ៍ពិពាហ៍នេះ បានផ្តល់នូវទស្សនទានអប់រំដល់មហាជនខ្មែរល្អប្រពៃណាស់ ព្រោះវាបានផ្តល់នូវភាពជឿជាក់លើខ្លួនថាជាមនុស្សខ្មែរពេញលក្ខណៈ និងបានលើកទឹកចិត្តមនុស្សឲ្យចេះប្រើពាក្យសម្តីដោយត្រឹមត្រូវ។
៣.៣.៧អាចារ្យឲ្យឱវាទ និងជូនពរជ័យ
អាចារ្យ គឺជាអ្នកដឹកនាំផ្លូវសម្រាប់ជនប្រុសស្រីក្នុងការប្រព្រឹត្តអំពើជាប្រយោជន៍ ឬអំពើជាកុសលនានា ជាគ្រូ។[3] ពេលរៀបអាវាហ៍វិវាហ៍ម្តងៗ លោកអាចារ្យមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការដឹកនាំ ផ្តល់ឱវាទ និងជូនពរជ័យសិរីមង្គលដល់កូនប្រុសកូនស្រី ព្រោះលោកត្រូវបានមហាជនចាត់ទុកថា ជាអ្នកចេះដឹង ឬអ្នកប្រាជ្ញមួយរូបក្នុងកិច្ចការជាកុសល។ ជារឿយៗ លោកអាចារ្យផ្តល់នូវគំនិតអប់រំមួយចំនួនដូចជាៈ កូនប្រុសស្រីត្រូវតាំងខ្លួនឲ្យជាអ្នកមានសីលនៅក្នុងខ្លួន ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងរកស៊ី ត្រូវចេះខ្លាចក្តីក្រលំបាក កុំខ្ជិលច្រអូសក្នុងកិច្ចការទាំងពួង ជាអ្នកចេះធ្វើទាន និងចម្រើននូវសេចក្តីល្អឲ្យបានច្រើនជាដើម បន្ទាប់ទើប លោកលើកនូវពុទ្ធគាថាជាមង្គលសូត្រឲ្យកូនកម្លោះកូនក្រមុំដើម្បើឲ្យជួបតែសេចក្តីសុខចម្រើន កើតទ្រព្យសម្បត្តិ កើតកូនពូនចៅ និងសុភមង្គលក្នុងសង្គមគ្រួសារ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាពាក្យផ្តែផ្តាំដែលលោកអាចារ្យតែផ្តល់ឱវាទដល់កូនប្រុសស្រី ពេលផ្ទឹមរួច៖
«លោកតាសូមជម្រាបចៅប្រុសចៅស្រីទាំងពីរ កាលកូនទាំងពីម៉ែមិនទាន់ទុកឪពុកមិនទាន់ដាក់ឲ្យមានគូស្រករប្តីប្រពន្ធ យើងទាំងពីរនាក់លីវទេ គេហៅយុវជន យុវនារី កម្លោះក្រមុំ ឥឡូវចាប់ពីថ្ងៃនេះទៅ កូនឯងទាំងពីរលែងកម្លោះលែងក្រមុំទៀតហើយ ទៅជាបុរសនារីទៅវិញ បានសេចក្តីថាកូនឯងទាំងពីរនឹងជាឪពុកម្តាយសម្រាប់កូនប្រុសស្រីនៅអនាគត មិនយូរមិនឆាប់ទេ កូនឯងទាំងពីរនឹងមានកូនហៅថាប៉ា ម៉ាក់។ បើដូច្នេះកូនឯងទាំងពីរត្រូវគោរពចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ការខុសឆ្គាំឆ្គងបន្តិចបន្តួចអត់ធ្មត់ជានិច្ចចំពោះប្តីនិងប្រពន្ធ ជាពិសេសកូនត្រូវគោរពព្រះនៅក្នុងផ្ទះ លោកឪពុក អ្នកម្តាយទាំងបួននឹងហើយជាទីសក្ការៈគោរពបូជារបស់កូន។ លោកតាសូមជម្រាបចៅប្រុសចៅស្រីទាំងពីរ កាលមិនទាន់បានគ្នាជាប្តីប្រពន្ធ យើងមានឪពុកមួយ ម្តាយមួយ តែដល់ពេលបានរៀបការ នឹងបានម្តាយពីរ ឪពុកពីរ ជាព្រះបួនព្រះអង្គនៅក្នុងផ្ទះ។ ផ្ទះទាំងបួនព្រះអង្គនេះកូនៗត្រូវគោរពជានិច្ចកុំបំភ្លេចឲ្យសោះ។ កូនប្រុសស្រីណាមានធម៌កតញ្ញូកតវេទិតាគោរពព្រះមាតាបិតា កូនប្រុសស្រីហ្នឹង នឹងជួបប្រទះសេចក្តីសុខ ទៅទីកន្លែងណាទេវតាបីបាច់ថែរក្សារាល់ពេលរាល់វេលា។»
៣.៣.៨សូមពរជ័យពីព្រះសង្ឃ និងកាត់អំបោះ
ទំនៀមទម្លាប់មួយទៀតដែលនៅតែឃើញមានអនុវត្តជាប្រចាំមកដល់សព្វថ្ងៃ ទោះអ្នកនោះជាកូនវិរជន កូនមន្ត្រី អ្នកជំនួញ ឬកូនអ្នកក្រុង ឬស្រែចំការក៏ដោយ។ បន្ទាប់ពីកូនប្រុសស្រីបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍រួចហើយបានមួយថ្ងៃ ឬពីរថ្ងៃគេតែងនាំគ្នាទៅវត្តអារាមនានាទៅតាមទីជិតគេហដ្ឋានរបស់ពួកគេតាមការណែនាំរបស់មាតាបិតា ឬលោកអចារ្យ ដោយនាំទៅជាមួយនូវចង្ហាន់ (ម្ហូបអាហារ បង្អែម ចំអាប) និងផ្កាភ្ញី ទៀនធូបដើម្បីយកទៅប្រគេនដល់ព្រះសង្ឃ បំណងដើម្បីសុំឲ្យព្រះសង្ឃកាត់ចំណងដៃឲ្យ។
នៅពេលព្រឹកឡើង កូនប្រុសស្រីបានរៀបរយខ្លួនរួចរាល់ហើយ ក៏នាំគ្នាធ្វើណើរសំដៅទៅវត្ត ពេលដល់មកវត្តក៏ត្រូវប្រញាប់ទៅជួបលោកគ្រូវចៅអធិការដើម្បីសុំនិមន្តព្រះសង្ឃ មួយ ឬពីរអង្គ ពីសំណាក់សង្ឃ ដើម្បីបានប្រទានពរជ័យ និងកាត់អំបោះដែលលោកអាចារ្យ ឬមេបាចាស់ទុំ បងប្អូនមាមីង បានចង់ដៃនាថ្ងៃរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។ នេះជាកិច្ចល្អប្រពៃអាចអនុញ្ញាតឲ្យកូនកម្លោះក្រមុំបានឱកាសធ្វើបុណ្យកុសលជាថ្មីម្តងទៀតបន្ទាប់ពីថ្ងៃរៀបការ និងជាមេរៀនថា គូស្វាមីភរិយាកុំគប្បីខ្មាស់អៀនចូលវត្តធ្វើអ្វី ត្រូវនាំគ្នាធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់ព្រះសង្ឃគ្រប់ៗគ្នាតាមលទ្ធភាពរៀងៗខ្លួន។ គ្រប់គ្នាមានព្រះសង្ឃជាទីពឹង ជាស្រែបុណ្យ រីឯព្រះសង្ឃមានគ្រប់គ្នាជាទីពឹងវិញព្រោះថាព្រះសង្ឃមិនមានធ្វើស្រែចម្ការ ច្បារដំណាំ ឬជំនួញជួញប្រែឯណានឹងបានប្រាក់កាសមកទិញអាហារលៀងជីវិតឡើយ។
ពិធីកាត់អំបោះនេះពុំមែនជាកិច្ចចៃដន្យឯណា និងពុំមែនមានន័យត្រឹមតែសំបកក្រៅនេះប៉ុណ្ណោះទេនេះបើតាមប្រសាសន៍របស់លោកអាចារ្យ ញាណ ភឿន។បុរាណាចារ្យលោកចង់ប្រៀនប្រដៅកូនចៅឲ្យមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះពុទ្ធសាសនា ឲ្យកូនចៅរបស់ពួកលោកបានចូលវត្តអារាមសន្សំសេចក្តីល្អ និងពួតដៃគ្នាថែរក្សាវប្បធម៌ ប្រពៃណី សាសនាឲ្យបានគង់វង្ស។ ហេតុនេះបានជាយើងឃើញ ឲ្យតែចប់ពិធីមង្គលភ្លាមគេតែងនែនាំឲ្យកូនកម្លោះក្រមុំឲ្យនាំគ្នាទៅវត្តតែពីរនាក់ដោយមិនចាំបាច់មានអាណាព្យាបាលទៅជាមួយផង បំណងដើម្បីឲ្យមានឯករាជ្យម្ចាស់ការ និងពេលមានកំហុសខុសឆ្គង គេនឹងរៀនអំពីកំហុសនោះជាក់ជាមិនខាន។
No comments:
Post a Comment