ជីវិតជាមួយនឹងត្រៃលក្ខណ៍

១. អត្ថន័យនិងសេចក្តីសំខាន់

            គោលធម៌ត្រៃលក្ខណ៍ ឬសាមញ្ញលក្ខណៈ គឺលក្ខណៈ ៣ ប្រការដែលបណ្តាលឲ្យវត្ថុ ទាំងឡាយទាំងពួងក្នុងចក្រវាឡ ទាំងវត្ថុ
មានជីវិតនិងមិនមានជីវិត រមែងប្រព្រឹត្តទៅដូច្នោះ ទាំងអស់ ដោយមិនមានករណីលើកលែង ដូចជាព្រះពុទ្ធវចនថា ៖

              “ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយព្រោះតថាគតឧប្បត្តិឡើងក៏ដោយ
  មិនឧប្បត្តិក៏ដោយ ធាតុ (គោល) នោះ គឺការតាំងនៅជាធម្មតា,
ការប្រព្រឹត្តទៅតាមធម្មតា  ក៏គង់តាំងនៅយ៉ាង     នោះឯង
តថាគតត្រាស់ដឹង សម្រេចធាតុនោះថា សង្ខ   ទាំងពួងមិនទៀង
…សង្ខារទាំងពួងជាទុក្ខ… ធម៌ទាំងពួង   ជាអនត្តា” ។ (អង្គ. តិក.)

              លក្ខណៈសំខាន់ ៣ ប្រការ ដូចដែលពោលមកហើយ បានដល់ ៖

          ១. អនិច្ចលក្ខណៈ ប្រែថា សេចក្តីមិនទៀង មិនគង់វង្ស មិនថា វត្ថុទាំងពួង មិនថាជា រូបធម៌ ឬនាមធម៌   រមែងប្រែប្រួល   និងវិនាស
សាបសូន្យទៅ នៅទីបំផុត ពោលដោយពិស្តារ អនិច្ចលក្ខណៈ ជាលក្ខណៈ
ដែលសម្តែងឲ្យឃើញថា មិនទៀង មាន ១០ ប្រការ បានដល់ ៖

          ១. អនិច្ចតោ                    មិនទៀង
          ២. អទ្ធុវតោ          មិនយូរអង្វែង
          ៣. អសារតោ        មិនមានខ្លឹមសារ
          ៤. ចលតោ            ជារបស់ញាប់ញ័រ ទទើសទែង
          ៥. បលោកតោ      បែកធ្លាយ
          ៦. វិបរិណាមធម្មតោ   ប្រែប្រួល ទៅមក
          ៧. មរណធម្មតោ   ជាធម៌ដើម្បីសេចក្តីស្លាប់ (ជាសភាពត្រូវបែកធ្លាយ)
          ៨. វិភវតោ             ជារបស់វិនាស
          ៩. សង្ខតតោ                   ជារបស់ដែលត្រូវតាក់តែងរឿងៗ
          ១០. បភង្គតោ        ត្រូវរលាយ ពុកផុយ ក្រចាត់ក្រចាយ ។

          វត្ថុទាំងពួងដែលជាសង្ខតធម៌ ឬវត្ថុដែលមានបច្ច័យតាក់តែងឡើង រមែងធ្លាក់ចុះទៅ តាមទម្រង់ការប្រែប្រួល ដោយសរុប ៣ ប្រការគឺ

          ១. ឧប្បាទៈ          កើតឡើង
          ២. ឋិតិ                  តាំងនៅ
          ៣. ខយៈ               រលត់ទៅ

            មិនមានវត្ថុណាជាសង្ខតធម៌ដែលរួចផុតពីអនិច្ចលក្ខណៈធម៌
នេះបាន សូម្បីតែព្រះ អាទិត្យដែលយើងឃើញថាគង់ទីនៅគ្រប់ពេលវេលា ក៏មានការផ្លាស់ប្តូរជានិច្ច ហើយនៅទីបំផុតក៏រលត់របាត់ទៅ  អ្នកវិទ្យាគណនាថា ដួងអាទិត្យនឹងរលត់ក្នុងវេលាប្រមាណ ៥០០០ លានឆ្នាំខាងមុខ ។ សេចក្តីមិនទៀងថាវរនៃវត្ថុទាំងពួងនេះ នឹងមើល
ឃើញកាន់តែច្បាស់ ឡើង ពេលពិចារណាដល់ខ្លួនមនុស្សឯង រាប់ចាប់
តាំងតែពីកើតជីវិតមក ការប្រែប្រួលគ្រប់ខណៈមិនដែលឈប់ឈរ
ពីទារក ក្លាយជាកុមារ យុវជន កម្លោះ រហូតដល់ជរា ហើយស្លាប់
នៅទីបំផុត ក្រៅពីនេះសេចក្តីប្រែប្រួលខាងរាងកាយ (រូបធម៌) និងខាងចិត្ត (នាមធម៌) ក៏តាក់តែងអារម្មណ៍នឹកគិតប្រែប្រួលទៅរឿយៗ តាមហេតុ
បច្ច័យដែលមកប៉ះទង្គិតខាងអាយតនៈ ទាំង ៦ ដូចជាភ្នែកប៉ះខ្ទប់នឹងរូប កើតចក្ខុវិញ្ញាណឡើង ជាបណ្តោះអាសន្ន ធ្វើនាទីមើលឃើញហើយក៏រលត់
ទៅ …ត្រចៀកប៉ះសម្លេង ក៏កើតសោតវិញ្ញាណឡើងជាបណ្ណោះអាសន្ន ធ្វើនាទីបានឮហើយក៏រលត់ទៅទៀត ជាដើម ។

          សេចក្តីប្រែប្រួលរបស់សភាវៈផ្សេងៗ ទាំងនេះ ប្រព្រឹត្តទៅតាមគោលធម៌អនិច្ចំ ទើបជាច្បាប់ធម្មជាតិ មិនមានវត្ថុណា
ឡើយក្នុងធម្មជាតិ ដែលនឹងអាចគេចចេញពីច្បាប់នេះបាន ។ មនុស្សក៏ជាផលិតផលរបស់ធម្មជាតិ ទើបត្រូវឋិតនៅក្រោមច្បាប់នេះ ។ សេចក្តីប្រែប្រួលរបស់មនុស្សទាំងខាងរូបធម៌ និងនាមធម៌ ទើបប្រព្រឹត្ត
ទៅតាមក្រសែជីវិត ដែលមានផលបណ្តាលឲ្យទាំងសុខទាំងទុក្ខ ដល់មនុស្សគ្រប់ៗគ្នា ។

 

          ២. ទុក្ខលក្ខណៈ ពាក្យថា “ទុក្ខ” មានន័យពីរយ៉ាង ទុក្ខក្នុងអរិយសច្ច បានដល់ភាវៈ មិនជាទីពេញចិត្ត ភាវៈឈឺចុកចាប់ ដែលជារឿងអារម្មណ៍
ជ្រាលជ្រៅរបស់មនុស្ស និងសត្វ ចំណែកទុក្ខក្នុងគោលធម៌
ត្រៃលក្ខណៈនេះមានសេចក្តីតាមស័ព្ទ គឺ

          ទុ       ប្រែថា          លំបាក
          ខ       ប្រែថា          ធន់

          ទុក្ខៈ ឬទុក្ខ គឺលក្ខណៈសម្តែងឲ្យឃើញសភាពដែលធន់នៅក្នុងភាវៈ
ដើមដរាបទៅ មិនបាន ពោលដោយពិស្តារមាន ២៥ ប្រការ បានដល់ ៖

          ១. ទុក្ខមតោ                    ជាទុក្ខ
          ២. ភយតោ            ជារបស់គួរឲ្យខ្លាច
          ៣. ឥតិតោ            ជារបស់ចង្រៃ
          ៤. ឧប្បទ្ទវតោ              ជាអន្តរាយ ឧប្បាត
          ៥. ឧបសគ្គតោ       ជាឧបសគ្គ រារាំង
          ៦. រោគតោ            ជារបស់ចាក់ទម្លុះ
          ៧. អាពាធតោ       ជាសភាពឈឺថ្កាត
          ៨. គណ្ឌតោ                    ដូចជាក្បាលខ្មោច
          ៩. សល្លតោ           ដូចជាស(របស់ព្រួញ)ជាប់ទ្រូង
          ១០. អឃតោ                   ជារបស់រកគុណមិនបាន
          ១១. អតាណតោ    ជារបស់ដែលមិនមានទីជម្រក
          ១២. អលេណតោ  ជារបស់ដែលរួចផុតពីការការពារ
          ១៣. អសរណតោ           ជារបស់ពឹងមិនបាន
          ១៤. អាទីនវតោ     ជារបស់ដែលមានតែទុក្ខ
          ១៥. អឃមូលតោ   ជាឫសគល់នៃសេចក្តីទុក្ខ
          ១៦. វធកតោ                  ប្រដូចទៅនឹងពេជ្ឈឃាត
          ១៧. សាសវតោ     ប្រព្រឹត្តដើម្បីអាសវៈ
          ១៨. មារាមិសតោ  ជានុយនៃមារ
          ១៩. ជាតិធម្មតោ   ជារបស់នាំឲ្យកើត
          ២០. ជរាធម្មតោ     ជារបស់ធ្វើឲ្យចាស់
          ២១. ព្យាធិធម្មតោ            ជារបស់ធ្វើមានជម្ងឺ
          ២២. សោកធម្មតោ           ជារបស់ធ្វើឲ្យសៅសោក
          ២៣. បរិទេវធម្មតោ                  ជារបស់ធ្វើឲ្យកន្ទុកកន្ទេញ
          ២៤. ឧបាយាសិធម្មតោ    ជារបស់ធ្វើឲ្យចង្អៀតចង្អល់ចិត្ត
          ២៥. សង្កិលេសិធម្មតោ    ជារបស់ធ្វើសៅហ្មង ។

          ភាវៈផ្សេងៗរបស់សង្ខតធម៌ដែលប្រាកដដល់ភ្នែក
ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្តាត កាយ និងចិត្តរបស់យើងនោះ គ្រាន់តែជាភាវៈ
បណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ ។

           រូបរាងមុខមាត់ដែលបានឃើញស្រស់ស្អាតរបស់ស្រ្តីក្រមុំ
ជារយៈវេលាខ្លី ពេលប្រៀបធៀបជារយៈកាលជីវិត នៃ ការវិបល្លាស
ទាំងជីវិត ព្រោះកោសិកា (cell) ដែលប្រកបគ្នាឡើងជាអវយវៈផ្សេងៗនោះ
តែងតែកើតឡើង តាំងនៅជាខណៈ ហើយក៏រលត់ទៅនៅទីបំផុត ហើយនិងមានកោសិការថ្មីកើត ឡើងជំនួសគ្នាទៅគ្រប់ខ្សែនៃជីវិត
អវយវៈផ្សេងៗ ទើបមានការប្រែប្រួលគ្រប់ខណៈ សង្ខារ ដែលធ្លាប់
តែរីកចម្រើន ក៏ដល់នូវការរុះរោយនៅទីបំផុត ។

          សេចក្តីអត់ធន់នៅមិនបានយូរ (ទុក្ខ) ជាមួយ
សេចក្តីប្រែប្រួល (អនិច្ចំ)  មានសេចក្តីស្រ ដៀងគ្នាណាស់ រហូតដល់
ស្ទើរតែមានន័យដូចគ្នា និងមានលក្ខណៈជាហេតុ ជាផលរបស់គ្នា និងគ្នា វត្ថុទាំងឡាយធន់នៅយូរបានដោយលំបាក (ទុក្ខ) ទើបវាផ្លាស់ប្តូរទៅ (អនិច្ចំ) ឬនិយាយថា ព្រោះហេតុដែលវាផ្លាស់ប្តូរ  (អនិច្ចំ) វាធន់នៅបានដោយ
លំបាក (ទុក្ខ)។

          ទុក្ខលក្ខណៈ ជាលក្ខណៈរបស់សង្ខតធម៌ទាំងពួង ទាំងចំណែកដែលជារូបធម៌ និង មានធម៌ បើសិនយល់អនិច្ចលក្ខណៈបាន ក៏យល់ទុក្ខលក្ខណៈ ព្រោះមានសេចក្តីស្រដៀងគ្នាណាស់ ។

          ៣. អនត្តលក្ខណៈ គឺ លក្ខណៈទទេរ លក្ខណៈមិនមែនតួខ្លួនបង្គាប់បញ្ជាបាន ។ អនត្តលក្ខណៈជាគោល
ពាក្យប្រៀនប្រដៅ ដែលសំខាន់បំផុតមួយ របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។

          ពាក្យថា “អនត្តា” ប្រែបានពីរយ៉ាងគឺ ប្រែថា “មិនមែនខ្លួន” បានសេចក្តីថា អង្គប្រកបផ្សេងៗ ដែលប្រកបឡើងជាបុគ្គលនេះ មិនមែនតួខ្លួនបុគ្គលពិតប្រាកដ ពេលជីវិតរាងកាយនេះ មិនមែន តួខ្លួនរបស់យើង វាគ្រាន់តែជាសភាវធម៌ ដែលកើតឡើងនិងដំណើរ
ទៅតាមហេតុ បច្ច័យប៉ុណ្ណោះ ។ មនុស្សយល់ខុស ក៏ប្រកាន់មាំដោយ
ឧបាទាន ថាជារបស់ខ្លួន ជារបស់យើង ពេលប្រកាន់មុតមាំហើយ បើជីវិតរាងកាយនេះ មិនប្រព្រឹត្តទៅតាមការប្រាថ្នារបស់ខ្លួនក៏កើតទុក្ខ ។

          មួយប្រការទៀត “អនត្តា” ប្រែថា “មិនមែនតួខ្លួន” មិនមានវិញ្ញាណយូរអង្វែង អាស្រ័យនៅក្នុងខ្លួនរបស់មនុស្ស ។ អនត្តាក្នុងន័យនេះ ទំនាស់ជាមួយជំនឿក្នុងសាសនាដទៃ ជាពិសេសណាស់ចំពោះគោល “អត្តា” របស់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ។


សូមអរព្រះគុណ …..
ប្រភពពី:(http://piseth4u.wordpress.com/)